تاثیر رطوبت و دما در تالاب گاوخونی بر خرد اقلیم منطقه

ایسنا/اصفهان نتایج یک پژوهش نشان داد که هرچه میانگین بدست آمده از شاخص رطوبت در تالاب کمتر باشد، دمای اطراف افزایش یافته و تاثیر بسزایی بر افزایش دمای منطقه و کاهش مطلوبیت مناطق اطراف دارد.

تالاب­ها از جمله مهمترین سرمایه­ های ملی و بین المللی هستند که تاثیرات فراوانی بر خرد اقلیم و اکوسیستم‌­های اطراف دارند، به همین دلیل حفاظت از آن­ها به عنوان یکی از طبیعی ترین زیستگاه­ها، امری مهم وضروری است. این سیستم­های پویا دارای گستره­ی وسیعی از خدمات اکوسیستمی پشتیبان حیات هستند و به همین دلیل می­‌توانند در مناطق نزدیک به شهرهای پرجمعیت به عنوان یک خنک­کننده عمل کرده و باعث تعدیل دمای شهری شوند.

در پژوهشی که توسط مرضیه حکمتی، کامران شایسته، حمید نوری و شیوا غریبی انجام گرفت، تاثیر رطوبت و دما در تالاب گاوخونی بر خرد اقلیم منطقه بررسی شد.

دراین مطالعه از پارامترهای دما و پوشش گیاهی برای بررسی تاثیر تالاب گاوخونی بر مناطق اطراف استفاده شد به همین منظور دمای چهار منطقه از جمله تالاب، مناطق دارای پوشش گیاهی اطراف، کل پهنه­ اطراف تالاب و همچنین زمین­های بایر اطراف مورد بررسی قرار گرفته است و از مدل سبال برای نشان دادن این تغییرات استفاده شده است.

هدف از این پژوهش بررسی اثر تالاب گاوخونی بر خرد اقلیم منطقه، به وسیله­ الگوریتم توازن انرژی در سطح زمین(سبال)، با ترکیب دو سنجنده­ی مودیس و لندست به طور هم­زمان است.

به طور کلی می­ توان این پژوهش را به پنج مرحله­ کلی تقسیم بندی کرد. بخش اول شامل جمع ­آوری داده ­های هواشناسی مورد نیاز و دریافت تصاویر ماهواره ­ای و انجام تصحیحات مورد نظر است. داده­ های هواشناسی شامل (دمای کمینه، بیشینه، رطوبت نسبی، بارندگی، تبخیر، سرعت باد) است که از ایستگاه سینوپتیک نائین که نزدیکترین ایستگاه به تالاب و همچنین دارای اطلاعات کامل و دقیقی است، به دست آمد. در بخش دوم بعداز دریافت تصاویر و تجزیه وتحلیل آن­ها، باتوجه به اینکه تصاویر برای دوره­ی ۲۰ ساله در دسترس نبود و از تصاویر مودیس به صورت هم­زمان با تصاویر لندست و با درنظرگرفتن شرایط پوشش ابر استفاده شد.

در بخش سوم مساحت پهنهی آبی و خشکی تالاب مورد بررسی قرار گرفت. براین اساس ۱۰ تصویر از دو سنجنده­ی لندست و مودیس هم­زمان، بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ انتخاب شد که ۵ تصویرمربوط به سال ­های ترسالی تالاب (۲۰۰۴-۲۰۰۵-۲۰۰۶-۲۰۰۷-۲۰۰۸) و همچنین ۵ تصویر مربوط به سال ­های خشکسالی تالاب (۲۰۰۰-۲۰۱۳-۲۰۱۵-۲۰۱۶-۲۰۱۹) است. در بخش چهارم، با استفاده از الگوریتم توازن انرژی در سطح زمین میزان دمای سطح زمین مورد بررسی قرارگرفت. الگوریتم توازن انرژی سطح زمین(سبال) الگوریتم نسبتا جدیدی است که با استفاده از سنجش از دور برای تخمین دمای سطح زمین مورد استفاده قرار می­ گیرد. می ­توان گفت که این الگوریتم فرآیند توازن انرژی را براساس میزان شار گرما و بخارآب انتقال یافته درهرپیکسل محاسبه می­ کند. درنهایت با استفاده از شاخص ارزیابی تغییرات میزان دمای منطقه و تاثیر آن برخرد اقلیم بیان می­ شود.

شاخص ارزیابی تغییرات میزان دمای منطقه با استفاده از رابطه ارتباط بین میزان رطوبت و خشکسالی را بیان می­ کند. دراین شاخص، T میانگین دمای اندازه ­گیری شده درایستگاه سینوپتیک نائین وLST میانگین دمای اندازه ­گیری شده به وسیله­ الگوریتم سبال در تصاویر مورد نظر است. در بخش آخر به منظور بررسی میزان رطوبت منطقه از شاخص wetness استفاده شد.

نقشه های LST بدست آمده با استفاده از الگوریتم توازن انرژی(SEBAL) برای چهار محدوده مورد نظر، در دوره زمانی ۲۰ ساله، نشان داد که میانگین شاخص برآورد شده برای کل محدوده ها در زمان خشکسالی ۸۶.۰ و در زمان ترسالی ۷۳.۰ است.

بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان گفت که در زمان ترسالی، LST کمتر از زمان خشکسالی است. همچنین نقشه های WETNESS برآورد شده به وسیله شاخص TASSELED CAP نشان داد که میانگین شاخص ارزیابی تغییرات اندازه گیری شده، در زمان ترسالی۰۵.۰ و در زمان خشکسالی ۰۴.۰ است. به عبارتی میزان رطوبت به دست آمده حاکی از کاهش میزان رطوبت در زمان خشکسالی و افزایش آن در زمان ترسالی است، پس میانگین برآورد شده در زمان ترسالی منفی تر است.

نتایج مربوط به بررسی رطوبت منطقه نشان داد که تراکم پوشش گیاهی اطراف تالاب در ترسالی بیشتراست. بنابراین می توان گفت که خرد اقلیم اطراف تالاب تحت تاثیر مستقیم ترسالی و خشکسالی تالاب گاوخونی است.

محققان این پژوهش نتیجه گیری کردند که زیستگاه های تالابی از مهم ترین اکوسیستم های طبیعی هستند که تاثیر بسزایی در توسعه مناطق اطراف خود دارند به عبارتی تاثیر قابل توجهی بر میزان دمای منطقه اطراف و همچنین تراکم پوشش گیاهی اطراف خود دارد و گفتند که هر چه میانگین رطوبت برآورد شده برای تالاب بیشتر باشد، میانگین شاخص تغییرات دمای منطقه کاهش یافته است و هرچه میانگین به دست آمده از شاخص رطوبت در تالاب کمتر باشد، دمای اطراف افزایش یافته و تاثیر بسزایی بر افزایش دمای منطقه و کاهش مطلوبیت مناطق اطراف دارد.

نتایج این پژوهش در مجله اکوسیستم بیابانی دانشگاه کاشان در سال ۱۴۰۰ منتشر شد.