استان‌ها- ایرنا- بخش‌های وسیعی از کشور از اُفت سفره‌های زیرزمینی آب تاثیر گرفته و قلب دشت‌ها در بحران خشکسالی و بی‌توجهی انسان‌ها چاک چاک شده است؛ صحبت از پدیده ای خزنده به نام فرونشست و مرگ پنهان زمین در ایران است که حیات را تهدید می‌کند.
اخیرا رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف معدنی کشور با بیان اینکه میزان آبی که درون زمین فرو می‌رود با میزان آب استخراج شده متناسب نیست، اظهار کرد که همین امر باعث بروز پدیده فرونشست در همه جای کشور به‌جز استان‌های گیلان و مازندران شده است.
فرونشست به معنی فرو ریزش و یا نشست سطح زمین است که به علت‌های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می دهد.
فرونشست زمین که کاهش منابع آب زیرزمینی از علل اصلی آن است، محدود به ایران نیست، اما کشورمان بیشترین میزان بهره‌وری از آبخوان‌ها و منابع آبی زیر زمینی را دارد این پدیده که کاهش منابع آب زیرزمینی از علل اصلی آن است، محدود به ایران نیست، اما کشورمان بیشترین میزان بهره‌وری از آبخوان‌ها و منابع آبی زیر زمینی را نسبت به دیگر کشورهای دنیا دارد و در نتیجه، میانگین میزان فرونشست زمین در ایران براساس برخی تحقیقات، سالانه به بیش از ۲۵ سانتیمتر می‌رسد.
به واقع علل متعددی همچون تراکم و از دست رفتن آب در آبخوان، زهکشی خاک های آلی، استخراج معدنی زیرزمین، تحکیم طبیعی زمین، فروچاله ها و ذوب یخچال را برای فرونشست زمین ذکر کرده اند اما به باور کارشناسان، علت اصلی پیشروی این پدیده در کشور ما به برداشت های بیش از حد از منابع زیرزمینی آب و مدیریت نادرست منابع آبی برمی گردد.
فرونشست زمین در مطالعات زمین‌شناسی که از آن به عنوان “مرگ پنهان زمین” یاد می شود و پیامدهای آن از ایجاد شکاف های مارپیچ و عمیق در دشت‌ها به آسیب های شهری رسیده است، هم اکنون زیرساخت های شهری و برون شهری، راهها و دیگر زیر سازه‌ها را تهدید می‌کند.
به واقع این پدیده جبران ناپذیر خسارات سایر پدیده های طبیعی همچون زلزله یا سیلاب را تشدید می کند، آثار فرهنگی و باستانی را از بین می‌برد، کشاورزی را نابود می کند، مناطق شهری و روستایی را درگیر و جاده‌ها و سیستم‌های حمل و نقل را تخریب می‌کند.
همچنین، فرونشست علاوه بر تبعات محیط زیستی، آسیب های اقفتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد با فرونشست دیگر امکان تغذیه آب‌های زیرزمینی وجود ندارد و پایداری زمین هم از بین می‌رود. از دست رفتن زمین به معنی از دست رفتن امنیت غذایی، از بین رفتن تولید و افزایش مهاجرت و سایر تبعات منفی اجتماعی و اقتصادی است.
گفته شده است که اولین فرونشست منطقه ای در ایران سال ۴۶ در دشت رفسنجان رخ داد و سپس دشت‌های مشهد، همدان، کرمان، فارس، اراک درگیر شدند.
در استان اصفهان نیز نخستین فرونشست زمین اواخر دهه ۶۰ تا اوایل دهه ۷۰ در دشت مهیار بوقوع پیوست و دشت‌های مهیارشمالی، اصفهان، برخوار و شهرضا جزو دشت‌های ممنوعه اعلام شدند.
تداوم خشکسالی، کاهش بارندگی و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی در دهه‌های اخیر باعث شده است که از ۶۰۶ دشت در کشور بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه شوند و در حالی که این دشت‌ها دچار وضعیت قرمز شده‌اند، بقیه دشت‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند.
بر اساس تعاریفی که از سوی وزارت نیرو اعلام شده است، دشت های آبی هر منطقه بر اساس میزان اُفت کمی و کیفی سفره‌های زیرزمینی به سه دسته دشت‌های آزاد، ممنوعه و بحرانی دسته بندی می شود که دسته بندی ممنوعه و بحرانی یعنی سطح آب به‌طور دائم در این دشت پایین می‌رود.
هم اکنون برنامه‌هایی مانند طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی در کشور به اجرا گذاشته شده است که تداوم تزریق اعتبار به این طرح ها و عملیاتی شدن آنها اهمیت دارد.
اصفهان از بحرانی‌ترین مناطق کشور
یکی از بحرانی‌ترین مناطق کشور از نظر فرونشست، دشت‌های استان اصفهان است؛ این استان ۳۵ دشت دارد و افزایش چشمگیر برداشت آب از سُفره‌ها و آبخوان‌های زیرزمینی باعث شده است که ۲۷ دشت در وضعیت نامناسبی از نظر ذخائر آبی قرار گیرند و هرگونه توسعه بهره‌برداری و برداشت جدید در آنها بمنظور تعادل بخشی به منابع آبی، ممنوع شود.
آخرین دیدگاه‌ها