کابوسی آتشین برای ریه‌های زاگرس

 بارندگی‌های فراوان فروردین‌ماه علاوه بر بروز سیل و ویرانی در بخش‌های مختلف تبعات دیگری هم به دنبال دارد، باران‌های زیاد سبب رشد گیاهان یک‌ساله شده و بیم آن می‌رود که با گرم شدن هوا شاهد آتش‌سوزی جنگل‌ها باشیم.

با توجه به خطری که امسال بیشتر از سال‌های گذشته جنگل‌های لرستان را تهدید می‌کند، باید قبل از بحران تمهیدات مورد نیاز را بیندیشیم نه اینکه همانند دیگر تهدیدها اجازه دهیم بحران ایجاد شود سپس به دنبال راهکار باشیم.

لرستان طبق آماری که البته مربوط به ده‌ها سال پیش است با بیش از یک‌میلیون و 200 هکتار اراضی جنگلی رتبه دوم جنگل‌های کشور را به خود اختصاص داده، اما عواملی مانند آتش‌سوزی، قلع‌وقمع درختان و بیماری مانند زوال بلوط سالیانه صدها هکتار از جنگل‌های استان را تخریب می‌کند و باعث شده نفس‌های جنگل‌های بلوط به شماره بیفتد.

با محمد نبی حسنوند، کارشناس ارشد جنگلداری گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.

 به نظر شما امسال آتش‌سوزی‌ها افزایش پیدا می‌کند؟

بله، معمولاً سال‌های پرباران که دوران گرمی پس از آن داریم احتمال آتش‌سوزی گسترده وجود دارد و ممکن است زمان آتش‌سوزی طولانی‌تر بشود، درست است که بارندگی داشته‌ایم اما رطوبت از بین می‌رود و خشکیدگی ایجاد می‌شود و با انبار باروت در سطح جنگل‌ها مواجه هستیم و با هر بی‌احتیاطی حریق رخ می‌دهد.

آتش‌سوزی از آن جهت به‌عنوان یکی از دلایل اصلی تخریب جنگل‌ها مطرح است که برخی مواقع شاهد تخریب صد تا هزار هکتاری اراضی جنگلی هستیم، بنابراین تخریب آتش‌سوزی با دیگر تخریب‌ها متفاوت است.

در کدام یک از شهرستان‌ها احتمال آتش‌سوزی وجود دارد؟

بیشتر کوهدشت و پل‌دختر زیرا جنگلی هستند و دمای هوا زیاد است در مجموع جنوب استان بیشتر در معرض خطر است.

به نظر شما آتش‌سوزی امسال چه زمانی رخ می‌دهد؟

امسال از 15 تیرماه تا آخر شهریور با آتش‌سوزی مواجه هستیم همچنین از اواخر اردیبهشت تا شروع بارندگی‌ها نیز احتمال آتش‌سوزی وجود دارد.

راهکار شما برای مقابله با این بحران چیست؟

متولیان امر باید دو راهکار را مدنظر قرار دهند ابتدا روی پیشگیری تمرکز کنند، مانند توزیع مناسب دام در مراتع زیرا توزیع مناسب ریسک آتش‌سوزی را پایین می‌آورد، آگاهی‌بخش به مردم از طریق رسانه‌ها و تشریح شرایط خاص و حاد امسال از دیگر موارد مهمی است که باید به آن توجه بشود، به‌عنوان نمونه اجسام شیشه‌ای را در جنگل رها نکنند یا موقع گردش و تفریح آتش روشن نکنند و در صورت روشن کردن آتش از خاموشی آن اطمینان حاصل کنند، همچنین از آتش زدن زمین‌های کشاورزی که در مجاورت جنگل‌ها قرار دارند خودداری کنند.

در بحث مقابله باید چه اقداماتی انجام داد؟

ابتدا به این نکته باید اشاره‌کنم که هنگام بروز آتش‌سوزی در جنگل‌ها مدیریت واحد و مدونی نداریم و این به‌عنوان یک چالش مطرح است، اما باید کانون‌های بحران شناسایی شود و با توجه به تجربه سالیان گذشته تمهیدات ویژه را در نظر بگیریم و در مرحله دوم باید نیازسنجی مورد توجه قرار بگیرد.

سپس واکنش سریع را با همکاری برخی نهادها داشته باشیم، نیروهای بومی و محلی را ساماندهی کرده و تیم‌هایی داشته باشیم که به‌محض آتش‌سوزی ورود کرده و اجازه گستردگی آتش را ندهند زیرا با این کار 70 تا 80 درصد از آتش‌سوزی کاهش پیدا می‌کند.

از سوی دیگر با توجه به اینکه آتش از نظر سرعت و گستردگی منشأ، پتانسیل تغییر جهت ناگهانی و عبور از موانع خالی منحصربه‌فرد است فاکتور سرعت باید مورد توجه قرار بگیرد.

نکته دیگر اینکه بعد از خاموش کردن باید پایش مدنظر قرار بگیرد و حداقل بخشی از نیروها پس از 48 ساعت در منطقه حضور داشته باشند، تشکیل ستاد مدیریت بحران و درگیر کردن تمام دستگاه‌ها به شیوه درست نیز از دیگر راهکارهایی است که باید به آن توجه کرد.

آیا با کمبود امکانات برای مقابله با آتش‌سوزی مواجه هستیم؟

بله، ما هنوز به روش سنتی و با استفاده از شاخ و برگ آتش را خاموش می‌کنیم، بنابراین وجود تجهیزاتی مانند بالگرد مهم است اما تجهیز نیروهای بومی و محلی بسیار مهم است، انبار کردن تجهیزاتی مانند بیل، کفش کوه و دیگر تجهیزات در کانون‌های بحران نیز باید در دستور کار قرار بگیرد.

برخی معتقدند تأثیرات آتش‌سوزی بیشتر از عوامل تخریبی دیگر در جنگل‌ها است، نظر شما در این باره چیست؟

بله، آتش‌سوزی با از بین بردن فلور گیاهی و جانوری موجب فقر ژنتیکی می‌شود، همچنین منظر تفرجی را تخریب و اخلال جدی در روند توالی طبیعی ایجاد می‌کند، موجب ضعیف شدن توان اکوسیستم شده و مشکلات جدی در تجدید حیات طبیعت به وجود می‌آورد.

به‌طور کلی کارکرد مثبت طبیعت را از بین می‌رود همچنین کاهش وزن دام، کاهش تولیدات و حساس شدن دام‌ها به بیماری را نیز به دنبال دارد.

کاهش طول دوره رشد گیاه، کاهش فصل چرا، کاهش گیاهان خوش‌خوراکی، افزایش گیاهان مهاجم، فرسایش خاک، افزایش تبخیر، کاهش رطوبت، افزایش طوفان و گردوخاک از دیگر پیامدهای آتش‌سوزی جنگل‌ها است که می‌توان مطرح کرد اما یکی از عوامل سیل به‌ویژه در بارندگی‌های اول پاییز آتش‌سوزی است.

به علل آتش‌سوزی اشاره می‌کنید؟

آتش‌سوزی یا انسانی است یا طبیعی که مورد انسانی شامل عمدی و غیرعمدی می‌شود، اختلافات ملکی، طمع افزایش زمین زراعی، عدم پذیرش طرح‌های منابع طبیعی بخشی از عوامل عمدی است، اما مواردی چون روشن کردن آتش در گوشه‌ای، رها کردن ته سیگار و آتش زدن کاه و کلش مجاور جنگل‌ها از علل انسانی غیرعمدی است.

برخی عوامل طبیعی نیز شامل فوران کوه‌های آتشفشانی، تابیدن مستقیم نور خورشید به جنگل و فعل و انفعالات شیمایی می‌شود البته ما در استان کوه آتش‌فشان نداریم.

نکته پایانی…

آتش‌سوزی جنگل با منشأ طبیعی و انسانی یک خطر اکولوژیکی است که تأثیر زیادی بر کاهش پوشش گیاهی، کاربری اراضی، تولیدات و اقتصاد بومی و محلی دارد.