سیاه‌بختی عروس تالاب‌های ایران/ «گاوخونی» کانون ریزگرد می‌شود؟
امروز ریزگردهای گاوخونی دیگر یک افسانه نیست بلکه با توجه به اثبات انباشت فلزات سنگین در تالاب، بی‌تدبیری و پشت‌گوش‌اندازی این موضوع خطرات جدی را برای شهرهای اطراف در پی خواهد داشت.
خبر تکان‌دهنده است، اینکه واگیردار بودن بیماری گاوخونی دیگر به اثبات رسیده است و هیچ مسئولی نمی‌تواند به دلیل عدم وجود پژوهش آماری از زیر بار مسئولیت اجرای مصوبه‌های قانونی یا برنامه‌ریزی برای احیای تالاب شانه خالی کند، سرفه‌های مکرر گاوخونی دیگر تنها از خشکی گلوی عروس تالاب‌های ایران برنمی‌خیزد بلکه همچون یک بیماری ویروسی در هر التهاب و تب تالاب، در کمین مناطق اطراف تالاب است.
اتمام پژوهش در ارتباط با انباشت سموم و فلزات سنگین در تالاب گاوخونی دیگر یک ادعا نیست و به گفته کارشناسان اگر هرچه سریع‌تر چاره‌ای برای تأمین حق آبه تالاب اندیشیده نشود دیگر تنها ورزنه‌ای‌هایِ صبور شاهد از میان رفتن سبزآبی تالاب و زیستگاه‌های اطراف آن نیستند بلکه دود خشکی تالاب به چشم منطقه خواهد رفت.
گلوی ملتهب گاوخونی حادثه‌آفرین می‌شود؟!
دراین‌ارتباط رئیس اداره پژوهش و فناوری اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان و محیط‌زیست اصفهان از بیش از سه سال پیش پژوهشی در ارتباط با اثرات خشکی تالاب گاوخونی آغاز کردند، اظهار داشت: این طرح با موضوع بررسی اثرات زیست‌محیطی خشک شدن تالاب بین‌المللی گاوخونی به سرانجام رسیده است.
کیوان نعمتی با بیان اینکه بر روی این طرح سه سال و چهار ماه کار تحقیقاتی و عملیاتی انجام شده است، افزود: در طول این زمان نمونه‌های مختلفی از بخش‌های مختلف تالاب گاوخونی اخذ و مقایسه شده است.
در طول دوره‌های پیشرفت خشکسالی در این منطقه، فلزات سنگین سرب، روی و کادمیوم در تالاب نمایان شده استوی با اشاره به اثبات پدیدار شدن فلزات سنگین در «گاوخونی» با پیشرفت خشکسالی تالاب تأکید کرد: به دلیل رطوبت بسیار اندک تالاب، هنوز گاوخونی در وضعیت نامناسبی قرار ندارد اما در صورت تأمین نشدن حق‌آبه تالاب این فلزات سنگین منشأ اثرات ناگواری برای تمامی شهرهای اطراف خواهد بود.
رئیس اداره پژوهش و فناوری حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان با بیان اینکه در این پژوهش میزان متوسط سرب، روی و کادمیوم در خاک حوضچه آبریز و پوسته طبیعت منطقه موردمطالعه قرار گرفته است، گفت: بر این اساس در طول دوره‌های پیشرفت خشکسالی در این منطقه، فلزات سنگین سرب، روی و کادمیوم در تالاب نمایان شده و میزان سرب و کادمیوم در خاک این حوضچه آبریز و کادمیوم در رسوبات پوسته منطقه بیشتر بوده است.
خطر ریزگردها و سونامی نمک در کمین منطقه
وی تأکید کرد: این هشدار وجود دارد که در صوت عدم تأمین حق‌آبه زیست‌محیطی گاوخونی این تالاب در آینده نزدیک به منبع اصلی تولید ریزگردهای سمی به‌ویژه در فصولی که باد غالب در استان اصفهان از غرب به شرق می‌وزد، تبدیل شود.
نعمتی با تصریح بر این نکته که خشک شدن تالاب خطر سونامی نمک را نیز در پی دارد، گفت: این نوع سونامی موجب از میان رفتن زمین‌های کشاورزی و نابودی هزاران هکتار دشت حاصلخیز نیز خواهد شد.
وی اضافه کرد: به‌طورکلی مشکلات زیست‌محیطی ناشی از تالاب گاوخونی تنها گریبان‌گیر اصفهان نخواهد بود و تمامی شهرهای اطراف و پایتخت را نیز در برمی‌گیرد و این هشداری است که با توجه به اثبات انباشت فلزات سنگین در گاوخونی باید جدی گرفته شود.
ضرورت ایجاد کارگروه احیای تالاب گاوخونی همانند دریاچه ارومیه
رئیس اداره پژوهش و فناوری حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان با اشاره به ضرورت ایجاد کارگروه احیای تالاب گاوخونی همانند احیای دریاچه ارومیه در سطح استانی تأکید کرد: بر این اساس باید در قالب این کارگروه حق‌آبه زیست‌محیطی تالاب گاوخونی به میزان ۱۷۰ میلیون مترمکعب در سال در راستای فعال شدن تالاب و جلوگیری از تولید گردوغبار تخصیص داده شود و از برداشت‌های غیرمجاز در مسیر رودخانه تا تالاب نیز جلوگیری به عمل آید.
با وجود اینکه بارها آژیر خطر در ارتباط با پراکنش ریزگردهای سمی از سوی تالاب به سمت شهرهای اطراف به صدا درآمده است و هر بار تنها به لطف الهی از آن دور شده‌ایم اما مسئولان حرکت خاصی انجام نداده‌اندبا توجه به فرارسیدن فصل گرما، خشک شدن سطح تالاب دل‌نگرانی‌های تازه‌ای ایجاد کرده است، پژوهش مذکور سه سال و چهار ماه طول کشیده است و به گفته پژوهشگران تا زمان اتمام آن هنوز سطح تالاب به شکل کامل خشک نشده بود اما اینکه هنوز ما در همان شرایط پایان پژوهش سه سال و چهارماهه قرار داریم یا شرایط خطرناک‌تری را تجربه می‌کنیم موضوعی است که باید موردتوجه ویژه قرار گیرد.
رطوبت در سطح گاوخونی به حداقل ممکن رسیده است
دراین‌ارتباط فعال محیط‌زیست ساکن ورزنه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، به خشک شدن سطح دریاچه گاوخونی در شرایط فعلی اشاره کرد و اظهار داشت: در اردیبهشت‌ماه امسال بارندگی‌های بسیار خوبی را در محدوده تالاب گاوخونی شاهد بودیم که نسبت به سال‌های گذشته در همین زمان مناسب ارزیابی می‌شود چراکه با بارندگی در بخش دریاچه نمک مقداری آب نیز وارد تالاب شد.
وی افزود: این بارندگی‌ها اندکی سطح رطوبت تالاب را افزایش داد اما اکنون وارد فصل گرم سال شده‌ایم و رطوبت در سطح خاک گاوخونی به حداقل ممکن رسیده است.
احمد شهبازی با بیان اینکه در شرایطی که در ماه مرداد قرار داریم سطح خود دریاچه کاملاً خشک شده است و قطره‌ای آب در آن مشاهده نمی‌شود، ابراز داشت: تنها در بخش دلتای تالاب و بخش‌هایی از حواشی گاوخونی مقدار کمی آب وجود دارد.
زنگ خطر دوباره برای تالاب با ادامه شرایط خشکسالی تا مهرماه
وی با تصریح بر این نکته که تالاب گاوخونی تا حدودی کارکرد رطوبتی خود را به دلیل همان بارش‌های اردیبهشتی حفظ کرده است، بیان داشت: این مطلب بدان معنا نیست که گاوخونی شرایط خطرناکی را پیش رو ندارد بلکه در صورت عدم بارندگی و یا تأمین حق‌آبه گاوخونی در اواخر شهریورماه یا مهرماه ممکن است شاهد نامناسب شدن شرایط باشیم.
نماینده میراث فرهنگی و فعال محیط‌زیست ساکن ورزنه اضافه کرد: در چنین شرایطی باید منتظر وخیم‌تر شدن وضعیت تالاب باشیم مگر اینکه خداوند لطف کرده و با بارندگی‌های مناسب در فصل پاییز از شرایط خطرناکی که ناشی از خشک شدن گاوخونی است، بگریزیم.
مسئولان عزم جدی ندارند و گاوخونی شوخی ندارد!
وی با تأکید بر ضرورت برنامه‌ریزی‌های بلندمدت دراین‌ارتباط گفت: البته عزمی دراین‌ارتباط در مسئولان ندیده‌ایم و باوجوداینکه بارها آژیر خطر در ارتباط با پراکنش ریزگردهای سمی از سوی تالاب به سمت شهرهای اطراف به صدا درآمده است و هر بار تنها به لطف الهی از آن دور شده‌ایم اما مسئولان حرکت خاصی انجام نداده‌اند که از آن سیاست و عزم جدی دولت برای رفع این مشکلات برداشت شود.
هنوز مسئولان برنامه بلندمدتی برای احیای گاوخونی ارائه نکرده‌اند
شهبازی ادامه داد: نکته عجیب اینکه مسئولان هیچ برنامه‌ای مانند برنامه بلندمدت دریاچه ارومیه برای تالاب ارائه و اجرا نکرده‌اند که نشان از رفع فاز به فاز مشکلات مهم ناشی از خشکی گاوخونی باشد.
وی اضافه کرد: باید همانند برنامه‌های جامعی که در موضوعات مختلف تدوین می‌شود شاهد برنامه‌ای درازمدت برای احیای تالاب گاوخونی باشیم به‌نوعی که هرسال به بخشی از اهداف موجود دست پیدا کنیم.
دانیالی: مسئولان وزارت نیرو اعتقادی به حقابه محیط زیست ندارند
مشکلات زیست‌محیطی تالاب گاوخونی مربوط به امروز و دیروز نیست، سال‌هاست که رسانه‌ها از سفیدبخت نشدن عروس تالاب‌های ایران گزارش نوشته‌اند و کارشناسان از تابلوی مرئی «خطر مرگ» بر تن گاوخونی سخن‌فرسایی کرده‌اند اما در طول این چند سال مسئولان کشوری تنها و تنها قول‌ها و نامه‌های کاغذی را به دست طبیعت سپردند و برخی نیز عدم اثبات خطرزا بودن رسوب‌های گاوخونی را بهانه بی‌تدبیری و عدم آینده‌نگری خود کردند.
مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در پاسخ به این سؤال که با توجه به اثبات انباشت فلزات سنگین در گاوخونی چه اقدامات و برنامه‌ریزی‌های جدیدی دراین‌ارتباط در حال انجام است؟ گفت: مشکلات گاوخونی به استاندار اصفهان طی نامه‌ای ابلاغ شده است و موضوع را به سازمان محیط‌زیست برای چاره‌اندیشی بیشتر نیز اعلام کردیم که امیدواریم در این زمینه تدابیر لازم را اتخاذ کنند.
رحمان دانیالی با بیان اینکه طرح تأمین نیاز آبی تالاب به اتمام رسیده است، افزود: شرایط بد تالاب گاوخونی بارها با مسئولان مطرح‌شده است.
وی با بیان اینکه زنگ خطر برای تالاب گاوخونی به صدا درآمده اما توجه لازم به آن نمی‌شود، تصریح کرد: بعد از آب شرب، حقابه زیست‌محیطی در اولویت محیط‌زیست قرار دارد اما مسئولان وزارت نیرو اعتقادی به این حقابه ندارند.
قول مسئولان استانداری برای انتقال مشکلات خشکی گاوخونی به وزارت نیرو
وی در پاسخ به این سؤال که چرا هیچ برنامه مدونی در طول سال‌های اخیر برای احیای مرحله‌به‌مرحله تالاب برنامه‌ریزی نشده است، بیان داشت: ای‌کاش دراین‌ارتباط از مدیریت بحران استانداری اصفهان سؤال کرده و برنامه‌ها را از آن‌ها می‌پرسیدید.
تخصیص پساب به گاوخونی تداومی نداشت و به شکل فصلی اختصاص پیدا کرد ضمن اینکه در مسیر نیز برداشت‌هایی از همین پساب اتفاق افتاد، اتفاقاتی مانند رهاسازی مقطعی آب یا تخصیص پساب بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته است
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در پاسخ به این سوال که محیط زیست در تعاملات خود با مسئولان در ارتباط با تالاب چه تدابیری اندیشیده است؟ تصریح کرد: ما نامه‌ای ارسال و پیشنهاداتی مطرح کردیم مبنی بر اینکه باید همانند دریاچه ارومیه و با همان حساسیت برنامه‌ها جلو برود و مدیریت بحران استان قرار بود با وزارت نیرو هماهنگی‌هایی در این ارتباط داشته باشد.
حفظ رطوبت تالاب با تأمین پساب موضوعی است که به شکل کمرنگ در سال‌های گذشته مطرح اما در چرخه برنامه‌ریزی برای تالاب و درست همانند برنامه جامع مدیریت زیست‌بوم حوضه آبریز تالاب بین‌المللی گاوخونی در افق برنامه‌های مسئولان گم شد، برنامه‌ای که دو سالی است بی‌نتیجه و تنها در حد حرف باقی‌مانده است.
یک فعال محیط‌زیست ساکن ورزنه با اشاره به اینکه پسابی که قرار بود به‌منظور مرطوب‌سازی تالاب اختصاص پیدا کند مقطعی بوده است، اظهار داشت: این پساب که شامل فاضلاب تصفیه‌شده شهر اصفهان بود به همراه مقداری سرریز آب کشت به سمت تالاب و بارندگی‌های فصلی در زمینه مرطوب‌سازی تالاب گاوخونی تا حدودی کمک‌کننده بود.
شهبازی با بیان اینکه تخصیص این پساب به تالاب گاوخونی تداومی نداشت و به شکل فصلی اختصاص پیدا کرد ضمن اینکه در مسیر نیز برداشت‌هایی از همین پساب اتفاق افتاده بود، افزود: به نظر می‌آید اتفاقاتی مانند رهاسازی مقطعی آب یا تخصیص پساب بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته است.
پساب هدایت شده به سمت گاوخونی یک حرکت مردمی بود
در شرایط کنونی و با توجه به عکس‌العمل‌های قبلی، تأمین این حق آبه را از سمت‌وسوی مسئولان امری بعید می‌دانیم اما ازنظر رفع مشکل به‌یقین در پیش گرفتن چنین رویکردی از سوی مسئولان در سطح ملی ضرورت دارداما مدیرکل محیط زیست اصفهان درباره مقطعی بودن پساب تالاب گاوخونی به مهر گفت: این پساب با مساعدت و همراهی توسط مردم محلی به سمت تالاب هدایت شده بود و هیچ پسابی از سوی مسئولان به این تالاب بین‌المللی اختصاص داده نشد.
به گفته کارشناسان در شرایط خطرناک فعلی تامین حق‌آبه تالاب گاوخونی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، موضوعی که مسئولان گویی از به زبان آوردن آن نیز ترس دارند.
شهبازی، کارشناس محیط‌زیست در پاسخ به این سؤال که تأمین حق‌آبه تالاب گاوخونی تا چه میزان می‌تواند در رفع خطرات ناشی از خشکی تالاب گاوخونی و گسترش ریزگردهای سمی مؤثر باشد، ابراز داشت: در شرایط کنونی و با توجه به عکس‌العمل‌های قبلی، تأمین این حق آبه را از سمت‌وسوی مسئولان امری بعید می‌دانیم اما ازنظر رفع مشکل به‌یقین در پیش گرفتن چنین رویکردی از سوی مسئولان در سطح ملی ضرورت دارد.
به نظر می‌رسد بهانه‌ها برای عدم تأمین حق‌آبه گاوخونی ادامه دارد اما انتظار این است همان‌گونه که امسال بحران کم‌آبی در اصفهان را با تدبیر مناسب طی کردیم، مسئولان خطرات ناشی از خشکسالی گاوخونی را نیز پشت گوش نیندازند.
شیشه‌فروش: پژوهشی درباره گاوخونی از سوی محیط‌زیست به ما ارائه نشده است
اما با توجه به اینکه دانیالی مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان معتقد است اقدامات لازم در ارتباط با گاوخونی را باید از مدیریت بحران استان سؤال کرد به سراغ منصور شیشه‌فروش رفتیم.
برخلاف صحبت‌های دانیالی در ارتباط با انعکاس مطلب به استانداری و اینکه قرار است این مرکز مطالب را به وزارت نیرو انتقال دهد، منصور شیشه‌فروش مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در ارتباط با اقدامات این سازمان برای جلوگیری از خطر گسترش سونامی نمک و شن از تالاب گاوخونی اظهار داشت: هنوز پژوهش مذکور از سوی اداره کل حفاظت محیط‌زیست به استانداری ارائه نشده و پس از دریافت نامه از محیط‌زیست چاره‌اندیشی انجام می‌شود! موضوعی که طرح آن تعجب دانیالی را نیز در برداشت و این صحبت را ناشی از برداشت اشتباه به خاطر دغدغه‌های زیاد این مقام مسئول برشمرد.
از یک‌سو محیط‌زیست اصفهان مدعی ارائه نتایج پژوهش‌های خشکی تالاب گاوخونی به استانداری اصفهان است و از سوی دیگر جای این سؤال وجود دارد که به فرض عدم ارسال نتایج این طرح پژوهشی، آیا مسئولان استانداری اصفهان نگاهی هرچند اندک به رسانه‌های استان نداشته‌اند تا متوجه نتایج این پژوهش شوند؟
تدبیر انسانی به‌نوعی است که برای هر نوع خطری حتی در صورت احتمال اندک چاره‌اندیشی کند اما اینکه مسئولان در برابر یک پژوهش ثابت‌شده درباره خطرات خشکی گاوخونی سکوت کرده‌اند به‌واقع جای تعجب دارد، شاید فراموش کرده‌ایم که اگر آب مایه حیات است، خشک شدن تالاب‌ها نیز عاملی برای بیماری و افزایش مرگ‌ومیر محسوب می‌شود، اکنون به گفته پژوهشگران سونامی شن و نمک گاوخونی دیگر یک سراب نیست بلکه اگر چاره‌ای برای حق‌آبه قانونی تالاب اندیشیده نشود، انتقام طبیعت از بی‌تدبیری‌های مداوم متولیان اصلاً دور نیست!
آخرین دیدگاهها