فرستنده:فاطمه تابع بردبار
در حالی که کارشناسان خبر از نابودی 18 ملیون اصله درخت بلوط می‌دهند، مسئولین منابع طبیعی استان کرمانشاه می‌گویند که با قطع پایه‌های آلوده، آفت را از جان جنگلهای بلوط این استان ریشه کن کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) اعزامی به کرمانشاه، پنج سالی از شیوع آفت زغالی بلوط می‌گذرد؛ بیماری که هر روز جان درختان بیشتری را می‌گیرد و به گفته کارشناسان در صورت ادامه این روند تا دو سال آینده چیزی از جنگلهای زاگرسی کشور باقی نخواهد گذاشت؛ اما با وجود مساحت زیاد جنگلهای زاگرسی و اهمیت آن در استحصال آب ترسیب کربن و ایجاد اشتغال در کشور، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه می‌گوید که هیچ بودجه ملی برای حفاظت از این جنگلها تخصیص نیافته است.
حسین سلیمانی در این باره می‌افزاید: اعتباری که برای اجرای عملیات بهداشتی و حفظ جنگلهای زاگرسی پس از شیوع آفت زغالی بلوط و از بین رفتن سطح زیادی از جنگلهای کشور در نظر گرفته شده از محل همان اعتبارات سالیانه است.
وی با اشاره به آلودگی 100 هزار هکتار از جنگلهای بلوط استان کرمانشاه آلوده به آفت خشکیدگی بلوط است، اضافه می‌کند: برای حفظ و احیای این جنگلها 20 میلیارد تومان پیش‌بینی شده است و تنها اعتباری که برای جلوگیری از گسترش آفات و نابودی جنگلها تامین شده 100 میلیون تومان از قبل اعتبارات سالانه است.
وی ادامه می‌دهد: متاسفانه حساسیت کمتری نسبت به موضوع نابودی جنگلهای زاگرس وجود دارد در حالی که اگر توجه کنیم می‌بینیم که جنگلهای زاگرسی با شش میلیون هکتار مساحت نسبت به دریاچه ارومیه با یک میلیون هکتار مساحت اهمیت بسیار بیشتری دارند و باید حساسیت نسبت به این موضوع افزایش یابد.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه با بیان اینکه 40 درصد از آب مورد نیاز کشور از رویشگاه‌های زاگرسی استحصال می‌شود تصریح می‌کند: رودهایی که از کردستان تا خوزستان جاری است از این رویشگاه سرچشمه گرفته‌اند چرا که حرکت جریان‌های موسمی از سمت مدیترانه به کشور به محض ورود با این رشته کوه‌ها برخورد کرده و منجر به بارش می‌شود.
به گفته کامران پورمقدم – مدیر کل دفتر امور جنگلی سازمان جنگلها در حال حاضر یک ششم جنگلهای زاگرسی کشور آلوده به بیماری ذغالی بلوط بوده و از این یک میلیون هکتار نیز، 300 هزار هکتار با آلودگی بیش از 50 درصد در وضعیت بحرانی قرار دارند.
جنگلهای ناحیه رویشی زاگرس، با مساحت حدود 6 میلیون هکتار شامل استانهای آذربایجان غربی ، کردستان ،کرمانشاه ، ایلام ،لرستان ،خوزستان ،فارس، اصفهان ،چهارمحال و بختیاری ،کهکیلویه و بویر احمد و همدان درمعرض تهدیدات متعددی قرار دارد. تغییر کاربری اراضی، قطع درختان، چرای دام، آتش سوزی‌های عمدی و غیرعمدی و تهاجم آفات و بیماریها از عوامل اصلی تخریب دراکوسیستم جنگلی زاگرس بشمار می آیند .
از سوی دیگر عدم زادآوری ،کاهش تراکم حجم تاج پوشش، پائین آمدن سطح تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری، وقوع سیلاب‌ها، افزایش دمای هوا، وقوع پدیده ریزگردها و گرد و غبار، کاهش ذخیره نزولات جوی و افت ذخیره آبهای زیرزمینی ، باعث شده تا این جنگلها بسوی جنگلهای پیر سوق داده شوند که در چنین وضعیتی ضربه پذیری آنها در مواجهه با استرس های محیطی چندین برابر است.
براساس آخرین آمار موجود، مناطق آلوده شده عمدتاً در استان های فارس ،ایلام، لرستان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویر احمد و خوزستان پراکنش یافته است. آمار اعلام شده در استان های مذکور نشان ازبحرانی بودن سطح قابل توجهی از جنگلهای بلوط دارد.
مراد شیخ الرییسی – معاون فنی اداره کل منابع‌طبیعی استان کرمانشاه می‌گوید: از سال 91 که آفت زغالی بلوط در جنگلهای کرمانشاه مشاهده شده ازمجموع 527 هزار هکتار جنگل های استان 121 هزار هکتار به این آفت آلوده شده‌اند که البته به معنی خشک شدن تمامی این مناطق نیست.
“قطع و یا ریشه کنی پایه های آلوده ،خروج و سوزاندن آنها تنها راه مبارزه با این بیماری است”، این گفته شیخ‌الرئیسی است که از قطع بهداشتی درختان 3000هکتار از جنگلهای بلوط کرمانشاه خبر می‌دهد.
وی تاکید می‌کند: قطع این درختان توسط یک شرکت پیمانکار و با نظارت کامل اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه انجام شده است. به این صورت که ابتدا درختان آلوده توسط کارشناسان علامتگذاری شده و سپس توسط شرکت پیمانکار قطع و جمع‌آوری شده است.
البته او خاطرنشان می‌کند که برای شناسایی درختانی که توسط مردم محلی قطع شده از درختان آلوده‌ای که با نظارت اداره کل منابع طبیعی قطع شده‌اند از رنگ‌های خاصی استفاده می‌شود.
شاخه زادی، مشکل اصلی زادآوری جنگلهای زاگرس
جنگلهای زاگرس سالهاست که به سمت نابودی پیش می‌روند از همان زمانی که طمع افراد سودجو و ناآگاهی مردم منطقه، زادآوری طبیعی آنها از طریق دانه متوقف شده است. همانگونه که معاون فنی اداره کل منابع‌طبیعی استان کرمانشاه شاخه زاد بودن را مشکل اصلی زادآوری جنگلهای زاگرس می‌داند و می‌گوید: پیش از انقلاب اسلامی درختان بلوط زاگرس برای تامین چوب، نبود ساز و کارهای حفاظتی و آزاد بودن زغال‌گیری از درختان بلوط قطع یکسره شده‌اند که در نهایت این مساله باعث شده، درختان به سمت دانه‌زادی پیش بروند.
قرق کامل کلید احیای جنگلهای زاگرس
احیای جنگلها نیازمند قرق کامل است، چرا که با وجود دام، جوانه‌های بلوط‌های قطع شده هرگز تبدیل به درخت نخواهند شد. شیخ‌الرئیسی نیز با تاکید بر اهمیت همکاری مردم در احیا و حفاظت از جنگلهای زاگرس می‌گوید: در منطقه گیلان غرب محدوده‌ای با مساحت 3000 هکتار را در نظر گرفته‌ایم تا با همکاری مردم محلی احیا و غرق خواهد شد که از این طریق علاوه بر کاهش هزینه‌ها شاهد حفاظت بیشتر و بهتر از این مناطق خواهیم بود.
وی تاکید می‌کند: در مناطقی که حفاظت از جنگلها با مشارکت مردم انجام شده شاهد کاهش آتش‌سوزی و تخریب جنگلها بوده‌ایم.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه می‌افزاید: در برخی مناطق برای افزایش تعلق خاطر مردم به منابع طبیعی و حفاظت بیشتر از عرصه‌های ملی برای برخی عشایر و روستائیان منطقه سند مرتع‌داری صادر شده‌است؛ که بر اساس آن طرح‌های مرتع داری توسط خود مردم محلی به اجرا در آمده و سود آن نیز عاید خودشان خواهد شد.
به گفته وی این اسناد قابل خرید و فروش نیستند، اما می‌توانند برای فرزندان مرتع داران به ارث گذاشته شوند.
بذر درختان بلوط جمع‌آوری و غنی‌سازی می‌شود
در حالی که غنای ژنتیکی درختان بلوط به دلیل روند پرشتاب نابودی جنگلها به شدت تهدید می‌شود حفاظت از ژن بذر بلوط، اقدامی اساسی و امیدی برای احیای این جنگلها محسوب می‌شود.
شیخ الرییسی در این باره با اشاره به جمع‌آوری بذر گونه‌های شاخص بلوط می‌گوید: از هر رویشگاهی بهترین بذر را جمع‌آوری کرده‌ایم که برای احیای جنگلهای همان منطقه به کار برده می‌شود زیرا کاشت بذر گونه‌هایی که بومی منطقه نیستند نتیجه بخش نخواهد بود.
به گفته وی، غنی سازی بذر بلوط در استان کرمانشاه از سال 82 آغاز شده است.
وجود یک میلیون و 300 هزار راس دام مازاد در استان کرمانشاه
کامران پورمقدم – مدیر کل دفتر امور جنگلی سازمان جنگلها تاکید می‌کند: در حال حاضر تنها کاری که می‌توان برای حفاظت از جنگلهای زاگرسی انجام داد این است که عملیات پرورش این جنگلها را به سمت دانه زادی پیش ببریم؛ اما شرایط اکوسیستم زاگرس به نحوی است که نمی‌توان چنین کاری را انجام داد. چرا که خاک حاصلخیز این جنگلها از بین رفته و حضور دام بیش از ظرفیت رویشگاه‌ها باعث کوبیده شدن خاک شده است.
مدیر کل دفتر امور جنگلی سازمان جنگلها با بیان اینکه اگر نهالی در کف جنگلها نباشد پایه‌های فعلی نمی‌توانند بقای اکوسیستم را تضمین کنند، اضافه می کند: زراعت در زیراشکوب جنگلها باعث شده که هیچ گونه زادآوری در کف جنگلها باقی نماند.
معاون فنی اداره کل منابع‌طبیعی استان کرمانشاه نیز در این رابطه اظهار می‌کند: یک میلیون و 300 هزار راس دام مازاد در استان کرمانشاه وجود دارد که درختان منطقه را تهدید می‌کند، اما باید در نظر داشت که پراکنش دام در عرصه‌های منابع طبیعی استان یکسان نبوده و تراکم ان در مناطق گرمسیری بیشتر است.
به گفته وی در مناطقی که حضور دام در جنگلها به کلی حذف شده سطح تاج پوشش جنگلها از 50 درصد به 70 درصد افزایش یافته است.
تغییر اقلیم و خشکسالی عامل اصلی نابودی جنگلهای بلوط
شیخ‌الرئیسی در خصوص علل اصلی بیماری و نابودی درختان بلوط می‌گوید: تغییر اقلیم و خشکسالی عامل اصلی نابودی این جنگلهاست که با ورود ریزگردها به کشور تشدید شده است.
به گفته وی گرد و غبار و کم‌آبی درختان را ضعیف و در مقابل آفت و بیماری ناتوان کرده است.
وی با اشاره به دستکاری‌های انسان و نبود نیروی حفاظتی کافی برای حفاظت از عرصه‌های جنگلی د رمقابل قطع غیر مجاز و چرای دام در کرمانشاه می‌گوید: در حالی که استاندارد حفاظتی در جهان یک نیرو به ازای هزار هکتار است در استان کرمانشاه به ازای هر 10 هزار متر مربع یک نفر نیرو داریم.
معاون فنی اداره کل منابع‌طبیعی استان کرمانشاه هدفمندی یارانه‌ها را عامل اصلی قطع درختان بلوط برای تامین سوخت می‌داند و می‌گوید: از زمان هدفمندسازی یارانه‌ها برای جلوگیری از ادامه روند قطع درختان بلوط برای ایجاد جایگاه‌های سوخت اقدام کرده‌ایم که باعث کاهش قطع درختان شده است.
سالانه 500 تا هزار هکتار از جنگلهای کرمانشاه می‌سوزد
شیخ‌الرییسی با بیان اینکه در سال 92، 25 مورد آتش‌سوزی در جنگلهای بلوط استان کرمانشاه رخ داده است، می‌گوید: سالانه 500 تا هزار هکتار از جنگلهای بلوط این استان در آتش می‌سوزد که سطح این میزان در برخی سالها به 3000 هکتار نیز می‌رسد.
وی تصریح می‌کند: در برخی مواقع آتش‌سوزی‌ها عمدی بوده و در برخی مواقع نیز توسط گردشگران اتفاق می‌افتد؛ که به دلیل صعب‌العبور بودن مناطق نمی‌توان آن را به راحتی خاموش کرد.
معاون فنی اداره کل منابع‌طبیعی استان کرمانشاه می‌گوید: از آنجا که به دلیل صعب‌العبور بودن مناطق باید آتش‌سوزی را هرچه سریعتر اطفا کرد، طی سال‌های اخیر برای خاموش کردن آتش از هلال احمر و سایر سازمان‌ها در جهت استفاده از بالگرد کمک گرفته‌ایم.
شیخ‌الرئیسی تاکید می‌کند: همچنین در مناطق صعب‌العبور در نزدیکی چشمه‌ها استخرهای بزرگی برای تامین آب بالگردها ایجاد شده است.
سلیمانی – مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه با تاکید بر اهمیت جنگلهای زاگرسی برای مقابله با ریزگردها اظهار می‌کند: چون این جنگلها در خط مقدم ورود ریزگردها به کشور قرار دارند بزرگترین فیلتر ترسیب آلاینده‌ها و ریزگردها محسوب می‌شوند و بر اساس مطالعات دانشمندان این جنگلها در سال 60 تن ریزگردهای معلق در هوا را ترسیب می‌کنند اما این تنها دلیل اهمیت حفاظت از این جنگلها نیست.
جنگلهای زاگرس به دلیل نقشی که در تنفس، تامین آب و معیشت مردم دارند یکی از شریان‌های حیاتی کشور محسوب می‌شوند جنگلهایی که با شتاب به سمت بیابانی شدن پیش می‌روند و اگرچه مسئولین استان کرمانشاه خبر از حذف آفت بیماری خانمان سوز زغالی بلوط می‌دهند اما باید در نظر داشت که عملیات بهداشتی در فصل زمستان یعنی زمانی که آفت فعالیت چندانی ندارد انجام شده است و هنوز هم مشخص نیست که آیا با بهار آینده درختان بلوط هم از خواب زمستانی برمی‌خیزند؟
آخرین دیدگاه‌ها