حصر خانگی وحوش، چالش رو به رشد محیط زیست کشور

هر چند از یک سو شاهد رشد فزاینده تعداد اسلحه و مهمات در دست مردم و توسعه جاده ها و راه های دسترسی به دور افتاده ترین زیستگاه ها و شکارگاه های حیات وحش و کشتار بی رحمانه وحوش در معرض خطر انقراض هستیم اما از سوی دیگر و تحت عنوان عشق به حیات وحش و دلدادگی به وحوش شاهد رخداد اسارت وحوش در باغ ها ، ویلاها و حتی آپارتمان ها هستیم که هر دو بسان مقراضی نسل آینده وحوش را در معرض نابودی قرار داده اند.

البته تا چند سال گذشته، مقوله اسارت وحوش در سکونتگاه های بشری موضوع چندان حاد و فراگیری نبود و هر از چند گاهی و از طریق شبکه های اجتماعی به ویژه اینستاگرام تصاویری مبنی بر نگهداری انواع لاک پشت، تمساح و مارها منتشر می شد ولی تعداد این کلیپ ها چندان زیاد نبود.

اما در یکی دو سال گذشته این روند سیر صعودی محسوس گرفته است و مصداق آن تعداد تصاویر منتشر شده از افرادی است که انواع حیوانات وحشی را نگهداری می کنند. البته همزمان با انتشار این تصاویر، تعداد آگهی هایی که در آن انواع جانواران وحشی در معرض فروش گذاشته می شد هم افزایش یافت.

با این وجود مدیران محیط زیست کشور به عنوان متولیان قانونی نظارت بر این حوزه اعتقاد چندانی به گسترش این موضوع نداشتند اما هنگامی که دستگاه قضایی و دادستان های محاکم قضایی در این خصوص ورود کردند نگرش سازمان به این مقوله منعطف تر و به روند رو به گسترش این رویه اعتراف و تلاش های زیادی برای مقابله با آن ترسیم کردند.

فارغ از تعداد اتفاقات این حوزه، تغییر ماهوی در این روند حادث شده است. یعنی موضوع نگهداری وحوش از مار ، لاک پشت ، تمساح و گاندو به نگهداری جانورانی وحشی و البته خطرناک مانند پلنگ و شیر تغییر شکل داد.

یافتن یک قلاده شیر در یک باغ در فاصله کمتر از هزار متری  اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان در گرگان و یا مشاهده یک قلاده پلنگ در قائمشهر  در کمتر از ۲ هفته متوالی اثبات کرد که مقوله نگهداری حیوانات وحشی نه و باغ ها از لاک پشت، سمور و تمساح آمار فراتر رفته است.

مشاهده گرگ در خانی آباد تهران،  کشف یک قلاده شیر در گرگان مشاهده پلنگ متواری از مکانی نامعلوم در خیابان‌های قائمشهر (که دلیلی برای حضور آن از جنگل های حاشیه قائمشهر به مرکز شهر یافت نشده است ) بار دیگر ثابت کرد که زیر پوست شهر خبرهای در حال اتفاق است.

به اعتقاد کارشناسان محیط زیست ، گونه های مختلف حیات وحش هر یک به مثابه پازل های سازنده یک اکوسیستم هستند که هر جاندار باید در زیست بوم منحصر به فرد خود قرار داشته باشد.

به زبان ساده تر تغییر محل زندگی هر یک از جانوران به منزله تخریب هرم اکولوژیکی زیستگاه‌ها محسوب می‌شود، موضوعی که بقا و ثبات محیط زیست را به مخاطره می اندازد.

 قابل تحمل آن است که تا سال های قبل ایرانیان، اشتیاق و رغبت شیوخ حاشیه خلیج فارس را در نظر خصوص نگهداری انواع پرندگان شکاری نظیر شاهین و بحری را مصداق خودخواهی و تخریب محیط زیست تلقی می کردند اما چند سالی است که بخشی از جامعه به دلایل مختلف همچون فخر فروشی و یا عشق به گونه خاصی از حیات وحش ، خود گرفتار این رفتار خودخواهانه شده‌اند.

 فارغ از خسارت ها و تبعات مباحث زیست محیطی ناشی از نگهداری حیات وحش در باغ ها و منازل مسکونی به تاکید کارشناسان نباید از آثار بهداشتی این رخداد غافل شد.

 شیوع انواع بیماری ها به ویژه امراض پوستی و یا بیماری‌های مشترک دام های اهلی و جانوران وحشی او یا نسان و جانوران وحشی از جمله آثار این رفتارهای غلط اجتماعی است.

البته در کنار این مباحث نمی توان از موضوع خروج ارز برای خرید انواع وحوش از سیار کشورها به راحتی عبور کرد، در حالیکه بنا به تحریم های ظالمانه بخشی  تامین ارز برای کشور با تنگناهای بسیاری روبرو است قابل پذیرش نیست که بخشی از این ارزها صرف خرید جانورانی شود که نتیجه ای جز تخریب و ویرانی محیط زیست کشور ندارد.

و شاید یکی از مهمترین آثار سوء خرید و نگهداری این وحوش به خطر افتادن گنجینه ژنتیکی کشور در حوزه حیات وحش است ، متواری شدن حتی یک راس یا قلاده از جانوران وحشی وارداتی و جفت گیری  احتمالی با گونه های بومی به اعتقاد صاحبنظران امر می تواند خسارت جبران ناپذیری به بانک ژنتیک کشور در حوزه حیات وحش وارد کند.

نگهداری وحوش در منازل با فرهنگ ایرانی سنخیت ندارد

عباس عنایت یکی از علاقه مندان به حیات وحش در استان گلستان به خبرنگار ایرنا گفت :  نگهداری جانوران وحشی رفتاری بسیار ناپسند است که با فرهنگ ایرانی سنخیت ندارد.

وی تصریح کرد: در روز های اخیر شاهد انتشار اخباری مبنی بر نگهداری شیر و پلنگ و انواع تمساح ها در مناطق مختلف کشور هستیم، که جای بسیاری تعجب است.

وی ادامه داد: برای خرید یک  لوزام خانگی خارجی که بر اساس قانون مصداق کالای قاچاق است باید هزار راه نرفته و لاپوشانی انجام دهیم که بتوانیم آنرا تهیه کنیم، حال چطور در یک مملکت با این همه گمرک و مرز و مرزبان شیر و ببر و پلنگ وارد کشور می شود.

عنایت خاطرنشان کرد: این رفتار که در سال های اخیر از طریق شبکه های مجازی در کشور رواج بیشتری یافته است، تبعات مخربی برای محیط زیست دارد، خداوند جانوران وحشی را خلق کرده که در طبیعت و زیستگاه خودشان باشند و از ثمرات و نعمات آن بشر برخوردار شود.

وی یادآور شد : چنین رفتارهایی مصداق بازر حیوان آزاری است و  انتظار است که دستگاه قضایی برخورد قاطعی با عاملان چنین رفتارهایی داشته باشند.

وی بر ضرورت اطلاع رسانی بیشتر از پیامد منفی نگهداری وحوش در منازل از سوی رسانه ها تاکید کرد.

رفتار اجتماعی نامتعارف

در همین پیوند محسن عبدولی یک دامپزشک در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت : چنین رفتارهایی نتیجه گرته برداری رفتاری از سایر کشورها و فرهنگ هاست که به هیچ وجه قابل پذیرش نیست.

وی گفت :  نگهداری حیات وحش در منزل یا باغ ها و سکونتگاه ها رفتار اجتماعی نامتعارفی است که با فرهنگ ایرانی سازگار نیست.

وی افزود : هر چند دامپزشکان ما به علوم حوزه خود احاطه و اشراف دارند اما برخی از گونه های به ویژه گربه سانانان نیازمند مهارت ها و اقلام تخصصی و تکنیکی خاصی دارند که شاید در کشور وجود ندارد.

زهره احمدی یکی از کارشناسان حقوق در خصوص ماهیت چنین رفتارهایی خاطرنشان کرد : به استناد ماده هشت آیین نامه اجرایی قانون شکار و صید ، خرید و فروش ، واردات و صادرات همه جانوران وحشی اهم از بومی و غیربومی زنده و کشته بدون تحصیل پروانه از سازمان وزارت محیط زیست ممنوع است و متخلفین علاوه بر جبران ضرر و زیان وارده مشمول مجازات های موضوع ماده ۱۰ قانون شکار و صید خواهند شد.

وی ادامه داد: در همین راستا و ماده ۱۳ قانون صدرالذکر تاکید می‌کند که ترخیص جانوران وحشی زنده و مرده و اجزای آن ها تنها  پس از موافقت مقامات مبدا صدور موافقت سازمان دامپزشکی کشور و بهداشتی بودن آن ها و همچنین مجوز سازمان حفاظت محیط زیست کشور میسر است.

احمدی افزود: ماده ۱۴ این آیین‌نامه تاکید می کند با عاملان ورود گونه های جانوری در معرض خطر انقراضی مانندی شیر  بر اساس مقررات کنوانسیون تجارت بین المللی گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض با آنها رفتار می شود.

وی تاکید کرد که بر اساس ماده ۱۰ قانون شکار و صید هر گونه عرضه و خریدو فروش جانور وحشی جرم و مستوجب مجازات است.

به گزارش ایرنا، برآیندها با توجه به اتفاقات روزهای اخیر در کشور نشان می دهد که نگهداری وحوش در منزل و باغ های واحدهای مسکونی شهری و روستایی در حال گسترش است و کارشناسان امر تاکید دارند که باید در خصوص این رخداد مخفی زیر پوست شهر رویکرد بازدارنده جدی تری ترسیم شود.

 به یقین موارد نگهداری جانوران وحشی در کشور  منحصر به شیر و پلنگ  و گرگ روزهای اخیر نیست و در کلان شهرهایی مانند تهران و سایر شهرستان های بزرگ موارد مشابه زیادی وجود دارد.

انتظار عمومی بر آن است که نهادهای متولی همانند گمرک، محیط زیست، پلیس و سایر نهادهای تاثیرگذار با تشدید نظارت های این حوزه زمینه تکرار چنین رخدادهایی را بگیرند.

از سوی دیگر برخی از کارشناسان می گویند که تخریب زیستگاه های وحوش به خاطر خشکسالی های سالهای اخیر و دست اندازی تدریجی بشر به سکونتگاه های آنان ، سبب شده تا وحوش برای یافتن غذاهای خود به دامنه ها و روستاهای همجوار عرصه های جنگلی و کوهستانی پناه بیارند که برخی مواد در دام افراد سودجو گرفتار می شوند.

با این وجود ضروری است برای حفاظت از محیط زیست کشور در ابعاد مختلف به ویژه در این ارتباط ، بیش از پیش فرهنگ سازی و اطلاع رسانی شود تا همگان مسوولیت اجتماعی خود را نسبت به این مهم انجام دهند.