تالاب‌ها و دریاچه‌های پریشان و ارژن و برخی دیگر از تالاب‌های استان فارس در سال‌های اخیر به بهانه خشکسالی، بهشت آن‌ها تبدیل به جهنم شده است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، تالاب‌ها و دریاچه‌های پریشان و ارژن و برخی دیگر از تالاب‌های استان فارس در ردیف مناطقی است که در سال‌های اخیر ، خشکسالی، بهشت آن‌ها را تبدیل به جهنمی خشک کرده و طبیعت سبز و پرآب آن‌ها را از طراوت انداخته و به بیابانی پر از شن و نمک تبدیل کرده است.
دریاچه‌های پریشان و ارژن به ترتیب در فاصله ۱۳۱ کیلومتری و ۶۰ کیلومتری جنوب غرب و غرب شیراز در شهرستان‌های کازرون و ارژن استان فارس قرار گرفته اند.
تالاب‌ها و دریاچه‌های فارس در سال‌های پر آب، زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی و غاز بوده اند که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند.
شاید اگر نمایندگان ادوار مختلف استان فارس در مجلس جدیت بیشتری برای احیای این تالاب‌ها داشتند و از قدرت مجلس در مطالبه گری بیشتری برای شکل گیری مطالبه ملی احیای تالاب‌های فارس استفاده می‌کردند، بهشت‌های خدادادی سرزمین پارس این چنین مورد کم مهری قرار نمی‌گرفت و رفته رفته از بین نمی‌رفت.
تالاب‌ها به خاطر حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری، تأمین آب، آبزی پروری، تولید محصولات کشاورزی، تولید چوب، تأمین انرژی، تولید مواد لجنی و گیاهی، حمل و نقل و کاربرد‌های تفریحی و گردشگری، ارزش اقتصادی بالایی هم دارند.
دریاچه ارژن در بخش ارژن شهرستان شیراز و هم جوار با شهرستان کازرون واقع شده و در دل منطقه حفاظت شده ارژن و پریشان در بخش جنوبی رشته کوه‌های زاگرس و در ۶۰ کیلومتری شیراز قرار دارد.
بلندترین ارتفاعات این منطقه رویشگاه سرو کوهی است، کمی پایین‌تر از قله، جنگل بلوط شروع می‌شود و بخش عمده منطقه را تا دشت برم می‌پوشاند و ما بقی با بادام کوهی پوشیده شده است.
این منطقه در سال ۱۳۵۱ با وسعت ۱۹۱ هزار هکتار به عنوان پارک بین المللی انتخاب شد و در دهه ۶۰، وسعتی حدود ۶۵ هزار هکتار آن به عنوان منطقه حفاظت شده معرفی گردید.
تالاب ارژن، در دل این منطقه، یکی از ذخیره‌های بسیار مهم بیوسفر جهان شناخته می‌شود و در میان دریاچه ارژن، همچون مرواریدی، جای گرفته و تابستان‌های خنک و زمستان‌های همراه با بارش برف آن، روح دل انگیزی به این منطقه می‌بخشید.
این تالاب در بخش جنوبی رشته کوه زاگرس و در همسایگی روستای ارژن و در شرق شهر کازرون به فاصله‌ی ۲۰ کیلومتر، واقع شده و گستره‌ی آن به ۲۲۰ هکتار می‌رسید و در سال ۱۳۵۵، در شمار تالاب‌های بین‌المللی ایران در آمد.
تالاب ارژن فصلی و دارای آب شیرین و گوارایی است و زیستگاه نزدیک به ۵۰ گونه پستاندار به شمار می‌آید، گوزن زرد ایرانی، معروفترین پستاندار این پهنه است که در گستره‌ای به مساحت ۱۷۵ هکتار، در پیرامون این تالاب نگهداری می‌شود.
این نکته نیز گفتنی است که تالاب ارژن، زیستگاه گونه از دست رفته شیر ایرانی هم بوده است.
تالاب ارژن
تالاب ارژن، در چنبره چاه‌های غیرمجاز
شمار گونه‌های مختلف پرندگان از بومی و کوچ‌رو تالاب ارژن از ۲۰۰ گونه هم بیشتر است، اما حفر چاه‌های مجاز و غیر مجاز اطراف دریاچه و تالاب ارژن از اوایل دهه ۶۰ به بعد، از جمله دلایل عمده فرار آب از این تالاب و پرندگان از این زیستگاه غنی بوده است.
تالاب پریشان هم که این روز‌ها دچار تب و پریشانی و خشکی است، در سه کیلومتری روستای ایازآباد، از بخش‌های جره و بالاده شهرستان کازرون واقع شده و با شهر کازرون تنها ۲۰ کیلومتر فاصله دارد.
تالاب پریشان با گستره‌ای ۴۳ هزار هکتاری و ساکنینی زیبا و پرشور، پهنه‌ای زیبا از خلقت آفریدگار بود و میانگین ژرفای آ حدود ۱/۳ متر، مناسب برای قایق رانی و تصویربرداری از پرندگان و آبزیان به شمار می‌آمد.
برآورد حجم آب دریاچه پریشان یا فامور، به ۱۴ میلیون متر مکعب می‌رسید و جالب است بدانید که این تالاب نخستین تالاب کشور است که سند مالکیت آن نوشته شد تا از گستره‌اش نگاهبانی شود و در سال ۱۳۵۵، رسماً در سیاهه تالاب‌های بین‌المللی جای گرفت.
تالاب پریشان یکی از ارزشمندترین پهنه‌ها برای زادآوری پرندگان بومی و کوچ‌رو شناخته می‌شد، پرندگانی مانند پلیکان، کفچه نوک، اگرت، حواصیل، باکلان، اردک سرسفید و کشیمیان به فراوانی در این تالاب دیده می‌شدند و همزیستی زیبایی با گردشگران تالاب داشتند.
چهار گونه ماهی بومی نیز در تالاب پریشان به‌سر می‌برند که باید قبل از انقراض نسلشان، فکری اساسی کرد و همتی بلند لازم است تا تالاب را از این وضعیت اسفناک برهاند، ماهی‌های زردک، سرخه، پرک و مارماهی، ساکنین آبزی مختص این تالاب هستند.
از پوشش گیاهی تالاب هم می‌توان به گونه‌های مختلف علف و نی، اشاره کرد که روزی به فراوانی در بخش‌هایی از تالاب به چشم می‌آمد.
جنس خاک تالاب پریشان از گونه‌ی «تورب» و «پیت» است که به طور خلاصه، تورب توده‌های فشرده‌ی قهوه‌ای یا سیاه رنگی از خزه‌ها و گیاهانی است که به تمامی تجزیه نشده‌اند و پیت نیز خاکی است که مواد آلی تجزیه نشده دارد و با مواد معدنی آمیخته شده است.
بارش‌های سال ۹۹ هم درد پریشان را درمان نکرد
نمناک بودن خاک تورب و پیت تالاب پریشان، می‌تواند آن گستره را از خودسوزی خاک و پدید آمدن آتش سوزی و آلودگی‌های زیست بومی نگاهبانی کند، اما خشکسالی‌های سالیان گذشته، این تالاب را دچار آسیب‌های بسیاری کرد .
حتی بارش‌های بسیار بهار ۹۹ با آن که آب فراوانی را به سوی تالاب پریشان روانه کرد، اما به سبب زیادی تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز در پیرامون تالاب، کمکی به احیای پریشان نکرد!
از طرف یک منبع آگاه گفته شده که برآورد‌های سال ۱۳۹۳ نشان داده بود که در پیرامون تالاب پریشان، حدود ۱۰۰۰ چاه حفر شده و تعداد قابل ملاحظه‌ای از آن‌ها هم غیرمجاز بوده است، که با گذشت ۷ سال از آن زمان، یقینا تعداد چاه‌ها افزایش قابل ملاحظه‌ای هم داشته است، اما آنچه به جایی نرسد، فریاد است!
دو تالاب ارژن و پریشان دیر زمانی است که سایه دسته جمعی مرغان مهاجر را ندیده اند و بر سطوح مواج این تالاب‌ها و دریاچه‌ها، حیات و زندگی جای خود را به مرگ و زوال داده است.
به یقین می‌توان گفت این دو تالاب آب شیرین فارس این روز‌ها آخرین نفس‌های بی رمق خود را می‌کشند و برای زنده ماندن و زنده شدن، از تک تک ساکنین این سرزمین استمداد می‌طلبند؟
تالاب ارژن
بلایی که کشاورزی بی‌ضابطه بر سر پریشان آورد
از حمید ظهرابی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس گفت: پریشان و ارژن شرایط وخیم و بدی دارند، آنقدر از سفره زیر زمینی آب اطراف این دو تالاب برداشت شده که سطح آب بسیار پایین رفته است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس افزود: در این شرایط هر چقدر هم که بارندگی باشد و آب بیاید باید صرف تامین آب سفره زیر زمینی شود، در سال‌هایی نه چندان دور چشمه‌هایی کف این تالاب‌ها بود که اکنون همه خشکیده شده است.
ظهرابی گفت: در حال حاضر سفره آب، بین ٩ تا ١٣ متر پایین‌تر از سطح دریاچه است، بنابراین اول باید کسری سفره جبران شود که با روند کنونی مصرف و میزان بارش‌ها احتمال بسیار پایینی دارد.
او افزود: برای احیای پریشان چاره‌ای نیست مگر اینکه آب وارد حوضه شود و در مصرف کشاورزی هم به جدیت تجدید نظر گردد.
این مسئول، کشت‌های چند دوره‌ای در یک سال و همین طور عدم بهره وری مناسب و متناسب آب در کشاورزی را، عامل اصلی کاهش آب سفره‌های آب اطراف این دریاچه دانست.
او گفت: همین کشاورزی بی ضابطه و برداشت آب بی رویه باعث خشک شدن تالاب پریشان است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس گفت: با تداوم این روند بعد از نابودی این تالاب قطعا کشاورزی منطقه هم نابود می‌شود، چرا که با از بین رفتن منابع آب، شور شدن آب‌ها و نهایتا فرونشست و نابودی آبخوان‌ها دیگری آبی برای کشاورزی نمی‌ماند.
این مسئول گفت: در تالاب‌های آب شیرین هر چه آب بیشتری برداشت شود سطح سفره پایین‌تر می‌رود و این روند تا مرز نابودی تالاب ادامه خواهد یافت، مگر آنکه فکری اندیشیده شود.
او گفت: قریب هزار چاه آب کشاورزی شامل ۷۰۰ چاه مجاز و ۳۰۰ چاه غیرمجاز به طور شبانه روزی در حال تخلیه سفره‌های آب زیر زمینی منطقه هستند و لازم است در اقدام اول چاه‌های غیرمجاز مسدود شوند و سپس متناسب با توان آبخوان پروانه‌های چاه‌های مجاز، اصلاح و به روز شوند.
ظهرابی افزود: در گزارش ارزیابی سد نرگسی شیراز میزان ۲۰ میلیون مترمکعب آب برای جبران کسری سفره آب زیر زمینی و احیای تالاب پریشان پیش بینی شده که در حال پیگیری برای تحقق آن هستیم همچنین ارزیابی اثرات زیست محیطی انتقال آب از سد نرگسی به تالاب پریشان هم مطالعه شده و مورد تصویب کارگروه مربوطه هم قرار گرفته است.
آخرین دیدگاه‌ها