بجنورد-ایرنا- تالاب آق قشلاق شهرستان بجنورد به عنوان تنها بازمانده سیلابدشت های شمال شرق کشور در خراسان شمالی، این روزها گرفتار خشکسالی شده و به علت بی توجهی ذی نفعان و مسوولان در حال خشک شدن است.
به گزارش ایرنا دشت سیلابی یا سیلابدشت، سرزمین پست و همواری است که در کنار رودی قرار دارد و اگر رود طغیان کند، سیل آن دشت را فرا می‌گیرد.
تالاب آق قشلاق واقع در حدفاصل روستای آق تپه و روستای قشلاق حصار گرمخان یکی از تالاب های باارزش در خراسان شمالی است که با تمامی ظرفیت های اقتصادی و توسعه گردشگری که دارد در سایه بی توجهی ها حال روز خوبی ندارد و در معرض تبدیل شدن به کانون گردو غبار است.
مردم بجنورد و کشاورزان منطقه به یاد دارند که در دهه های اخیر، خاک حاشیه رودخانه اترک و تالاب آق قشلاق همیشه آب داشته است، اما اکنون برداشت های بی رویه از رودخانه اترک این تالاب را در معرض نابودی قرار داده است.
لانه بلدرچین ها و پرسه گربه های وحشی همیشه برای مردم این خطه خاطره ساز بوده است، اما اکنون نه از بلدرچین ها خبر است و نه ماهیان رودخانه ای اطراف و نه از گربه ها. سال های سال است که صدای بلدرچین در بیشه زارها و النگ زارهای سیلاب دشت آق قشلاق شنیده نمی شود.
بوی دود ناشی از سوزاندن نیزارها به طمع افزایش زمین های کشاورزی از یک طرف، کاهش بارندگی ها و خشکسالی ها هم از طرفی دیگر، نفس این تالاب باارزش را به شماره انداخته است.
این بی توجهی ها به تالاب ارزشمند آق قشلاق در حالی اتفاق افتاده که این تالاب قرار است ثبت ملی شده و در فهرست تالاب های ملی حفاظت شده قرار گیرد.
تالاب های حواشی رودخانه اترک از نوع تالاب های رودخانه ای هستند که در چاله ها و مناطق کم شیب تر حاشیه رودخانه و در اثر کاهش شدت جریان سیلاب ها و رسوبگذاری ذرات رسی و ریز دانه و در نتیجه کاهش نفوذپذیری زمین و تجمع آب شکل گرفته اند و گسترش سازندهای زمین شناسی ریزدانه مانند سازندهای شیلی و مارنی سرچشمه و سنگانه در ارتفاعات بالادست و نواحی مشرف به رود اترک عامل اصلی تامین این رسوبات ریز دانه بوده اند.
انباشت روسوب ها در گذر زمان موجب رشد و نمو و استقرار گیاهان سازگار با این شرایط و این محیط مانند انواع نی، گز رودخانه ای، خانواده گندمیان و برخی درختچه ها شده و مکان مناسبی برای زاد و ولد انواع پرندگان بومی و مهاجر فراهم آمده است.
یک کارشناس ارشد هیدروژئومرفولوژی خراسان شمالی در این باره گفت: محیط های تالابی یک اکوسیستم مرکب از آب، هوا، خاک، پوشش گیاهی و حیات وحش است که در گذر زمان و در طی صدها هزار سال به تعادل اکولوژیک با یکدیگر و با محیط اطراف خود رسیده اند. تالاب ها، نیزارها و اولنگ زارها نقش مهمی را در تعادل اکوسیستم، تولید اکسیژن و پاکیزگی هوا، مامن مناسبی برای حضور پرندگان، کنترل فرسایش و جذب گرد و غبار و ممانعت از تولید و گسترش ریزگردها به عهده دارند.
بهمن هوشمند اظهار داشت: این محیط ها مکان مناسبی برای طبیعت گردی هستند و در صورت حفاظت و بهره برداری درست و ایجاد زیرساخت ها می توانند نقش مهمی در جذب علاقه‌مندان به طبیعت و توسعه صنعت گردشگری در راستای ایجاد اشتغال و توسعه مناطق داشته باشند.
وی خواستار رسیدگی به وضعیت تالاب آق قشلاق و توجه ویژه برای صیانت از این سیلابدشت شد.
آخرین نفس‌های تالاب آق قشلاق بجنورد
پیگیری برای ثبت ملی تالاب
رییس محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: اقدامات برای ثبت ملی تالاب آق قشلاق در شهرستان بجنورد در حالی در دست پیگیری است که خشکسالی و کاهش بارندگی، این تالاب را در معرض تبدیل شدن به یک کانون انتشار گرد و غبار قرار داده است.
اسکندر گردمردی به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: یکی از مهم ترین تهدیدهای سیلابدشت آق قشلاق، سوزاندن نیزارها است که در سال های اخیر شدت گرفته و گریبانگیر حاشیه رودخانه های این استان شده است و سطح آب در اطراف رودخانه بالا است و به همین دلیل برای کشاورزی مناسب نیست اما سودجویان و افراد محلی با انجام زهکشی، زمین را خشک کرده و برای کشت آماده می کنند.
وی افزود: تغییر کاربری های بی رویه و بی ضابطه، توسعه کشاورزی، قطعه بندی زمین ها و به دنبال آن افزایش ارزش افزوده زمین ها، وسوسه ها برای ادامه این رویه را افزایش داده و تاکنون اقدام مناسبی برای آن انجام نشده است.
وی افزود: بیشه زار و اولنگ زارها در این سیلاب دشت محل رویش انواع گیاهان در معرض انقراض همچون انواع ارکیده ها و یا شصت عروسان است اما برداشت بی رویه برای مصارف کشاورزی و نیز خشکسالی ها، زیست گونه های مختلف جانوری آبزی و کنار آبزی را هم در معرض خطر قرار داده است.
رییس محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی تصریح کرد: سیاه ماهی یک نوع ماهی رودخانه ای است که در سال های دور به وفور در رودخانه اترک دیده می شد اما به علت برداشت های بی رویه و خشکسالی، اکنون به سختی می توان این گونه آبزی را مشاهده کرد.
وی اظهار داشت: این تالاب مامن پرنده های مهاجر از جمله درنا، حواصیل، انواع اردک ها و خروس کردی هم هست و در سال های دورتر گربه جنگلی و یا سایر گونه ها هم در میان بیشه زارهای حاشیه رودخانه اترک دیده می شدند اما هیچ اثری از آنها دیده نمی شود.
وی خاطرنشان کرد: با پیگیری های انجام شده قرار است تالاب آق قشلاق واقع در حدفاصل روستای آق تپه و روستای قشلاق حصار گرمخان، به عنوان تالاب ملی ثبت شود که این تالاب می تواند در آینده به عنوان تالاب بین المللی ارتقا یابد در این صورت با اعمال مدیریت بین بخشی و پایدار می توان از حمایت های بین المللی هم برای صیانت از این تالاب ارزشمند استفاده کرد.
رییس محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی افزود: تالاب آق قشلاق، بازمانده زیستگاه های تالابی شمال شرق کشور، یک سیلاب دشت باارزش و مهم است، اما این زیستگاه اکنون رو به خشکی است و تداوم این وضعیت، می تواند به عنوان کانون گردو غبار بدل سازد.
دست محیط زیست برای اقدام قانونی بسته است
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم با بیان اینکه بهبود وضعیت تالاب نیاز به مدیریت فرابخشی دارد اظهار داشت: این تالاب اکنون به عنوان مناطق چهارگانه تحت مدیریت محیط زیست نیست و بر این اساس این اداره کل نمی تواند اقدام قانونی برای صیانت از آن انجام دهد؛ با این حال پرونده تالاب آق قشلاق برای ثبت ملی به تهران ارسال شده است در اولین نشست شورای عالی حفاظت محیط زیست بررسی می شود.
آخرین نفس‌های تالاب آق قشلاق بجنورد
حسین هراتی درباره وضعیت فعلی تالاب آق قشلاق گفت: یکی از آسیب ها در این تالاب باارزش، سوزاندن نیزارها در اطراف رودخانه است، حذف این نیزارها توسط افراد محلی و با هدف توسعه زمین های کشاورزی انجام می شود که آلودگی آب، هوا و خاک را به همراه دارد انتظار می رود دستگاه های متولی از این تخلف زیست جلوگیری کنند.
وی اظهار داشت: با توجه به اینکه ارزش افزوده زمین ها افزایش یافته، اکنون بیشه زارها و نیزارها توسط سودجویان سوزانده می شود، زمین ها قطعه بندی شده و خرید و فروش می شود، سوزاندن نیزراها در سال های اخیر تشدید شده است.
وی خاطرنشان کرد: تالاب ها و بیشه زار اطراف رودها، علاوه بر کنترل سیلاب ها و گرد و غبار، به ترسیب کربن به عنوان عامل مهم سلامت شهر و روستا٬ کمک می کند از این رو صیانت از این سیلابدشت دارای اهمیت فراوان است.
معاون پایش و نظارت اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی افزود: نیزارها، مامن پرندگان دائمی و مهاجر است و سوزاندن نیزارها، علاوه بر ایجاد آلودگی هوا، زیستگاه طبیعی این گونه ها را نیز تخریب می کند و سبب رمیدن این گونه های وحشی از این زیستگاه های طبیعی است.
به گزارش ایرنا، وسعت تالاب آق قشلاق حدود ۸۰۰ هکتار است که ۱۰ کیلومتر از رودخانه اترک را نیز در بر می گیرد.
وجه تسمیه و نام گذاری تالاب آق قشلاق به ۲ دلیل بوده است، این تالاب در میانه ی روستاهای آق تپه و قشلاق واقع شده است. همچنین خواهرخواندگی تالاب آق قشلاق با تالاب بین المللی قره قشلاق در آذربایجان شرقی دلیل نامگذاری این تالاب است.
آخرین دیدگاه‌ها