یک کارشناس حوزه آب و محیط زیست از ضمن بررسی وضعیت نگران کننده کم آبی در کشور از لزوم تغییر شیوه مصرف آب در مصارف صنعتی، شرب و کشاورزی و همچنین از راه حل‌های ضد توسعه و مسکن‌های موقت می‌گوید.
به گزارش خبرنگار اجتماعی تهران پرس؛ بسیاری از رودخانه ها، چشمه‌ها و سدها یا خشک شده و یا در حال خشک شدن هستند، و بسیاری از استان‌های سراسر کشور از جمه استان‌های پرآبی همچون خوزستان و استان‌های شمالی کشور با مشکل کم آبی دست و پنجه نرم می کنند مشکلی که با بارش کم سال گذشته و افزایش گرما قوت گرفت.
موضوع کم آبی نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورها به عنوان یک معضل بحران ساز مطرح است؛ در خصوص تبیین، چرایی و راه نجات از وضعیت موجود با محمدرضا محجوب فر، کارشناس و پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست به گفت‌وگو نشسته ایم. محجوب فر در این گپ و گفت از وضعیت غیرقابل جبران آب در کشور و مدیریت بحران از طریق بحران سازی دولت و مسیرهای توسعه ای که ضدتوسعه هستند، می‌گوید.
تهران‌پرس: وضعیت آب در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
محجوب‌فر: متاسفانه در حال حاضر وضعیت آب در کشور در وضعیت غیرقابل جبران است و اقداماتی که برای حل این معضل صورت می‌گیرد اقداماتی است که اثر آن کوتاه مدت و یا میان مدت است.
هم اکنون منابع تامین کننده آب شهر تهران در استان های شمالی کشور یکی پس از دیگری خشک شده اند و یا در حال خشک شدن هستند و ما شاهد کاهش حجم آب این منابع هستیم به طور مثال رودخانه لتیان در وضعیت بسیار نگران کننده ای قرار دارد و حتی رودخانه چالوس کاملاً خشک شده است!
وضعیت آب شهر تهران با توجه به وضعیت منابع آبی استان های شمالی کشور خوب ارزیابی نمی‌شود و با این شیوه مدیریتی روز به روز وضعیت منابع آبی تهران به بحران نزدیک‌تر می شوند و شهروندان تهرانی نیز به زودی با قطعی آب و جیره بندی آن مواجه خواهند شد.
وضعیت آبی کشور چه در شمال و چه در جنوب و چه در مرکز کشور نیز به وضعیت غیر قابل جبران نزدیک شده است؛ به طور مثال در استان‌های جنوبی کشور همانند بندرعباس بسیاری از تالاب‌ها و همچنین در شمال کشور نیز رودخانه های پرآب ای همچون چالوس خشک شده اند.
تنزل حق آب طبیعت محیط زیست به حق آب کشاورزی و دامداری!
منابع آبی کشور، از دریاچه ها تا دریاچه ارومیه رودخانه های متعدد کشور چه در شمال چه در جنوب و چه در مرکز کشور از جمله زاینده رود، تالاب انزلی و… کاملا خشک شده اند اقداماتی که انجام می شود نیز اقداماتی مقطعی است. در اقداماتی که انجام می شود حق آب طبیعت و محیط زیست به حق آب کشاورزی و دامداری تنزل کرده است. اکنون آب هایی که رها می‌شود بیشتر جنبه مسکن و کوتاه مدت دارد و نمی‌تواند مشکل کم آبی کشور را در درازمدت مرتفع کند.
زمستان و پاییز هم قطعی آب و برق خواهیم داشت!
مشکل کم آبی مختص به فصل تابستان نیست؛ بلکه این مشکل در فصل پاییز و زمستان نیز وجود خواهد داشت و ما در تمامی فصول سال شاهد قطعی آب و برق خواهیم بود؛ مگر اینکه مسئولان کشور به دنبال راهکارهای اساسی و به‌دنبال تغییر شیوه مدیریت و حکمرانی منابع آبی کشور باشند.
دولت برای حل مشکل کم آبی در خوزستان به دنبال راه های مسکن بودند و هیچ کار اجرایی جدی ای برای حل این مشکل تاکنون انجام نداده است. ارسال تانکرهای آب و آب معدنی به خوزستان اقدامی موقت بود که مردم خوزستان را نیز این اقدام را تحویل نگرفتند! این اقدامات جنبه تسکین و تبلیغاتی دارد.
مدیریت بحران از طریق بحران سازی!
رها شدن آب از سد کرخه به سوی رودخانه های آن نیز یک اقدام مسکنی بود که استان خوزستان و استان های مجاور آن را با مشکلات زیادی مواجه خواهد کرد زیرا این عمل به معنای مدیریت بحران از طریق بحران سازی بود!
برق خوزستان و استان های مجاور آن از طریق سد کرخه و چند سد دیگر تولید می‌شود اکنون وضعیت آب پشت سد کرخه نگران‌کننده است و آب های موجود در این سد طی چند ماه آینده به اتمام خواهد رسید؛ با این وجود رهاسازی آب این سدها نیز بر این وضعیت را نگران کننده تر کرده است!
نیروگاه های تولید برقی که اطراف سد کرخه و سدهای اطراف آن ساخته شده اند طی چند ماه آینده با اتمام آب پشت این سدها با مشکل مواجه خواهند شد و امکان تولید برق برای استان خوزستان و استان های مجاور آن را نخواهند داشت!
همچنین رها سازی آب در هورالعظیم نیز یک اقدام نمایشی بود و همچنان این رودخانه خشک است و تنها بخش های انتهایی آن آب دارد، نه آن آبی که حق حقیقی آن است بلکه حق آبی غیر حقیقی و غیر واقعی است!
به طور کلی می‌توان گفت وضعیت آب در کشور بسیار نگران‌کننده و خطرناک است که با توجه به لابی سیاسی که در استان های پربارش و پر آب مانند خوزستان و استان های شمال کشور صورت می گیرد منجر به خالی شدن منابع آبی این استان ها شده است. همچنین بخش عظیمی از استان اصفهان نیز با مشکل قطعی آب به دلیل خرابی لوله انتقال آب بین استان دست و پنجه نرم می کند.
تهران‌پرس: چرا باوجود سیل‌هایی که چندین استان را درگیر کرده است، با مشکل کم آبی مواجه هستیم؟
محبوب‌فر: علت سیلاب‌های اخیر در داخل کشور و خارج از کشور، تغییرات اقلیمی است اما باید این نکته را در نظر گرفت که سیلاب هایی که در کشور شکل می گیرد به دلیل گرمای بیش از حد برای منابع آب محیط زیستی کشور موثر نخواهد بود؛ زیرا به علت گرمی هوا و تبخیر زیادی که صورت می گیرد این آب ها در منابع محیط زیست کشور باقی نمی مانند.
تهران‌پرس: راهکار حل معضل کم آبی در کشور چیست؟
محجوب‌فر: سراسر نقشه سرزمینی و جغرافیایی ایران با خشکسالی ضعیف، متوسط و پیشرفته مواجه است که بیشتر آن متوسط و شدید است. راه حل این خشکسالی صرفه جویی در بخش کشاورزی، شرب و صنعت است که در این راستا باید اطلاع رسانی و اقدامات لازم انجام شود و در سراسر کشور این صرفه جویی ترویج شود. با صرفه جویی می توان بخش عمده‌ای از مشکلات کم آبی کشور را در کوتاه مدت و میان مدت برطرف کرد.
تهران‌پرس: آیا باید برای ذخیره آب به سدسازی در کشور ادامه داد؟
محجوب‌فر: تعداد سدهای ساخته شده در کشور پس از انقلاب اسلامی در مقایسه با پیش از انقلاب به ۱۰ برابر افزایش پیدا کرده است و در استانی همانند حوزه استان بیش از ۱۱۰۰ وجود دارد اما به علت گرمای بیش از حد و افزایش حرارت حدود ۳۰ درصد آب های پشت سدهای کشور تبخیر می شود؛ با یک حساب سرانگشتی می‌توان دریافت که چه میزان است آب کشور تبخیر می شود. تنها حدود ۵ درصد از منابع آب موجود کشور صرف شرب مردم ایران می‌شود؛ اما چه میزان از منابع آبی کشور صرف کشاورزی‌های غیراصولی و غیرفنی می‌شود؟
صنایعی که با عنوان توسعه در مرکز جغرافیایی ایران در نقاط کم آب و حتی خشک ایجاد شده است منجر به هدر رفت آب می‌شود، همچنین در بحث خطوط آب شرب نیز ما شاهد هدر رفت آب در خطوط آبرسانی شهرها و روستاها هستیم. متاسفانه با نگاهی گذرا به وضعیت آب ما شاهد حجم زیادی از هدر رفت آب در کشورمان هستیم.
تهران پرس: به غیر از صرفه جویی که نیازمند همراهمی مردم و سیاستگذاران و مسئولان کشور است، چه راه‌هایی برای ذخیر آب در کشور وجود دارد؟
محجوب‌فر: ما باید به صرفه‌جویی مصرف آب و ایجاد محدودیت برای مصرف بیش از حد آب متمرکز شویم؛ همچنین می‌بایست طرح‌های انتقال آب و سدسازی در کشور متوقف شود.
طرح ها و سدهایی که در گذشته ساخته شده است نیز به علت نداشتن پیوست مدیریت محیط زیستی نیز مورد تجدید نظر قرار بگیرند و سدهایی که ضد محیط زیست هستند با بررسی‌ها و امکان سنجی‌های لازم تخریب شوند و آب این سدها وارد چرخه محیط زیست شود.
همچنین باید به سمت بازچرخانی و احیای آب مصرفی در مصارف کشاورزی، مصارف شرب و مصارف صنعتی حرکت کنیم و دست مافیای اقتصادی از حوزه منابع آبی و منابع برقی کشور کوتاه شود.
صنعت تولید برق در کشور نیز بیش از این که متکی به منابع تجدید ناپذیر باشد باید به منابع تجدید پذیر متکی باشد و ساخت و راه اندازی نیروگاه های خورشیدی و بادی در دستور کار قرار گیرد.
آخرین دیدگاه‌ها