برداشت‌های غیراصولی برخی از معدن‌کاران در آذربایجان شرقی موجب آسیب محیط زیست می‌شود و باعث شده مردم این مناطق نسبت به فعالیت معادن بدبین شوند.
استان آذربایجان شرقی با ۸.۵ میلیارد تن ذخایر معدنی و داشتن بزرگترین معادن از نظر ذخایر، رتبه نخست کشوری را دارد و از ۵۷ ماده معدنی شناخته شده کشور ۳۱ ماده معدنی در این استان وجود دارد. اکنون ۷۳۵ معدن در آذربایجان شرقی شناسایی شده که از این تعداد ۴۰۰ معدن فعال است.
فعالیت‌های معدن‌کاری همواره باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی می‌شود که می‌تواند اکوسیستم و سلامت انسان را به خطر بیندازد. همچنین این تلاش‌ها شاید منبع اقتصادی برای مردم داشته باشد، ولی نباید از خطرات زیست محیطی آن غافل شد. مواد معدنی مختلف بسته به شرایط، دارای آثار و پیامد‌های زیست محیطی متفاوتی است. معادن و صنایع معدنی به دلیل داشتن اثرات تخریبی گوناگون و گسترده بر محیط زیست، نیازمند توجه ویژه‌ای است.
معدن آدینه زنوز در شهرستان مرند، از جمله معادن مورد مناقشه بین دوستداران محیط زیست و افراد محلی با معدن‌کاران و شرکت بهره‌بردار است؛ به طوری‌که چندی پیش اخباری در فضای مجازی مبنی بر اینکه «معدن کاران با مخالفت و مقاومت شدید اهالی مجبور به ترک روستا شدند»، منتشر شد.
اهالی و دوستداران محیط زیست معتقدند این معدن آلودگی زیست محیطی در پی داشته و ممکن است موجب تلف شدن دام‌ها، از بین بردن تنوع زیستی، آلودگی خاک، آب زیرزمینی و آب‌های سطحی توسط مواد شیمیایی آزاد شده از فرآیند‌های استخراج، آلوده شدن آب‌های زیرزمینی و سرچشمه‌های رودخانه زنوز و آب ورودی سد زنوز و … شود، به همین دلیل چندی پیش با حضور در مسیر آدینه زنوز مانع از انتقال تجهیزات اکتشاف و بهره برداری این معدن شدند.
معدن طلای آدینه با نام دیگری در سیستم «کاداستر» ثبت شده و مکتشف آن دارای دو محدوده اکتشافی در مرند است که کار‌های مطالعات اکتشافی خود را از سال ۱۳۹۹ در منطقه شروع کرده است.
اظهارت استاد دانشگاه تبریز در مورد اکتشافات معدن طلا
محسن موید، استاد گروه زمین‌شناسی دانشگاه تبریز در این باره می‌گوید: محدوده‌های معدنی در مرحله اکتشاف هیچ تهدید زیست محیطی ندارند و شاید اکتشافات و شناسائی برخی از عناصر مضر در این مرحله می‌تواند به حفاظت از محیط زیست کمک کند.
موید در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه کدام روش برداشت از معادن کمترین آسیب را به محیط زیست می‌زند، ادامه می‌دهد: برداشت و فرآوری طلا می‌تواند با روش فلوتاسیون نیز انجام پذیرد که در حال حاضر در معدن طلای مزرعه شادی ورزقان توسط چینی‌ها انجام شده و به میزان قابل ملاحظه‌ای نسبت به روش بکارگیری سیانور از آلودگی‌های زیست محیطی می‌کاهد.
استاد دانشگاه تبریز می‌افزاید: برداشت از معدن آسیب زیست محیطی خاصی ندارد، مگر در مناطق جنگلی و مراتع که به تخریب آن‌ها منجر می‌شود؛ اما اگر فرآوری طلا از کانسنگ باشد، روش فلوتاسیون خیلی بهتر است.
نگرانی مردم آذربایجان شرقی از آلودگی‌های معدنی
وی در خصوص نگرانی‌های اهالی از خسارت‌های زیست محیطی و خسارت وارده به سد زنوز، خاطرنشان می‌کند: محدوده‌های مورد بررسی ربطی به رودخانه زنوز و سد زنوز ندارد و در حوضه آبریز آن واقع نمی‌شود.
استاد گروه زمین شناسی دانشگاه تبریز با بیان اینکه این معادن بیشتر مس هستند تا طلا، می‌گوید: نمونه بارز آن معدن مس سونگون است که در یک منطقه جنگلی در حال بهره برداری است؛ در هر حال هر معدنی مزایا و معایبی دارد که با کار کارشناسی و بالاخص کارشناسان محیط زیست و همکاری زمین شناسی زیست محیطی قابل حل بوده و می‌توان مضرات را به حداقل رساند.
دغدغه فعالان محیط زیستی؛ تخریب و آلودگی مراتع
به گفته یکی از فعال محیط زیست مهم‌ترین دغدغه فعالان و سمن‌های محیط‌زیستی منطقه چالش‌های پیش‌روی معدن طلای آدینه‌زنوز، تخریب محیط‌زیست و مراتع، آلودگی محیط‌زیست با سیانور و جیوه معلق در هوا، آلوده کردن آب شرب و عواقب جبران‌ناپذیری، چون بیماری سرطان، عقب‌ماندگی ذهنی اهالی مقیم و گردشگران و تخریب آب سد زنوز و نابودی کشاورزی و دامداری عنوان شده است.
نگرانی مردم آذربایجان شرقی از آلودگی‌های معدنی
وی می‌گوید: اهالی منطقه و شهر زنوز تجربه زیسته‌ای از عواقب برداشت غیراصولی معادن کائولن دارند و متخصصان و کارشناسان متعددی از منطقه ضمن تشریح علمی روش‌های استخراج و استحصال طلا و مس و همچنین بررسی معادن مشابه در سطح کشور، مخالفت با استخراج معدن مذکور را حق قانونی و انسانی خود دانسته و با فعالیت در فضای مجازی و ایجاد «کمپین جمعیت مخالفان استخراج معدن آدینه» توانستند در عرض چندماه صدای مخالفت خود را در سطح ملی به گوش مسئولان و دوستداران محیط‌زیست برسانند.
این فعال محیط زیست می‌گوید: اولین دستاورد این مخالفت خروج تجهیزات آزمایشگاهی و ماشین‌آلات معدنی از شهر زنوز بود. شرکت معدنکار برای دستیابی به این گنج به فکر نفوذ ازطریق روستای کوهناب، یکی از روستا‌های همجوار معدن افتادند که زنان، مردان و کودکان روستا غیرتمندانه جلوی نفوذ آن‌ها ایستادند و طبق اصل ۵۰ قانون اساسی کاروان تخریب محیط‌زیست و مراتع خود را مجبور به عقب‌نشینی کردند.
نگرانی مردم آذربایجان شرقی از آلودگی‌های معدنی
وی در ادامه می‌افزاید: اهالی منطقه و مسئولان به‌درستی می‌دانند تولید پایداری که باعث رونق اقتصاد روستایی و مانع کوچ از روستا به شهر می‌شود همان کشاورزی، دامداری و زنبورداری است که با استخراج معدن مس و طلا با تهدیدی جدی مواجه خواهد شد و این نه پیشداوری بلکه پیش‌بینی و هشدار مطابق داده و اطلاعات علمی و تجربی است.
آذربایجان شرقی با داشتن معادن بزرگ و ارزشمند از ثروت کم نظیر خدادادی برخوردار است که امیدواریم با تدابیر مسئولان این ثروت، زمینه ساز توسعه استان و رفع معضل بیکاری شود، اما در عین حال محیط زیست و سلامتی مردم نیز حفظ شود.
آخرین دیدگاه‌ها