سوسن صدری، مدیر نظارت بر مواد غذایی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر می‌گوید که بر اساس نامه سازمان غذا و دارو، بجز دو نوع برنج وارداتی از هند و پاکستان، برنج‌های “صدری هاشمی (آستانه اشرفیه)، طارم محلی معطر فریدون‌کنار، سیاه‌دم هاشمی دودی (رشت)، آویلا و ستایش هم آلوده هستند.” به گفته خانم صدری، تولیدکنندگان برنج داخلی باید “پروانه ساخت” داشته باشند در غیر این صورت “از سال آینده با آنها برخورد خواهد شد.” آلودگی برنج تولید داخلی ایران در چند سالی که موضوع آلودگی برنج وارداتی مطرح شده همیشه تکذیب می شد. جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج هفته پیش خبر داده بود که روز دوشنبه ۱۸ آذر درباره کیفیت برنج‌های عرضه شده در بازار جلسه‌ای در وزارت بهداشت با حضور مسئولات وزارت بهداشت، جهاد کشاورزی و انجمن برنج و بدون حضور خبرنگاران برگزار شده است. آقای شایق تاکید کرده بود که امکان آلودگی برنج‌هایی که در داخل تولید می‌شود، وجود ندارد و هیچ موردی گزارش نشده است.
خبری از نتیجه این جلسه منتشر نشد تا به گفته آقای شایق “نگرانی مردم” برطرف شود.
آلودگی به سرب
تحقیقات مختلف در ایران، در مواردی آلودگی محصولات غذایی زیر را به سرب نشان داده‌اند:
• ماهیان خزر
• ماهیان خلیج فارس
• ماهیان روخانه کُر
• سبزیجات
• چای
• شیر
اما اصل خبر آلودگی برنج داخلی تقریبا سه هفته پیش تر مطرح شده بود.
بهادر کاظمی، معاون سازمان ملی استاندارد ایران گفته بود که “پنج محصول داخلی” ناسالم تشخیص داده شده و “دستور جمع آوری” آنها صادر شده است. آقای کاظمی از ذکر نام برنج‌های ناسالم داخلی خودداری کرده بود.
به گفته آقای کاظمی، کنترل کیفیت برنج داخلی دشوار است چون “فله” عرضه می‌شود و “محل تولید آنها نیز نامشخص است.”
البته آقای کاظمی تاکید کرد که “همه محصولات مشکل ندارد” و زمین‌هایی که ” آب و خاک آن دارای فلزات سنگین است محصول را با مشکل مواجه می‌کنند.”
بنا بر اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی “سرب، کادمیوم، آرسنیک و آفلاتوکسین” دربرنج های “ستایش، صدری هاشمی آستانه اشرفیه، طارم محلی معطر فریدون کنار، آویلا و سیاه‌دم هاشمی دودی” با استانداردها مطابقت ندارد و از مردم خواسته شد این نوع برنج‌ها را نخرند.
موضوع در مجلس مطرح شد و نمایندگان شمالی واکنش تندی به آن نشان دادند.
قانون واردات کود و سم
کودهای وارداتی باید در کشور مبدأ ثبت شده باشند و دارای برگه بازرسی آنالیز کالا و برچسب اطلاعات فنی ـ تجاری باشند. واردکنندگان کود مکلف به ارائه گواهی‌های لازم در زمان ترخیص هستند:
• گواهی رعایت حد مجاز ترکیبات آلاینده سمی و عناصر سنگین
• گواهی عاری بودن از عوامل بیماری‌زا برای گیاه و دام و انسان
• گواهی عدم پرتوزایی
• گواهی رعایت استانداردهای زیست‌محیطی
مهرداد بائوج لاهوتی گفت: “نمایندگان شمالی مجلس شورای اسلامی به هیچ وجه اظهارات معاون سازمان ملی استاندارد و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را در خصوص آلودگی برنج‌های ایرانی قبول ندارند.”
آقای لاهوتی اظهارات مسئولان دولتی را “بهانه و شایعه‌ای” خواند تا با “کاهش میزان تولید برنج داخلی” واردات برنج خارجی را افزایش دهند.
نماینده لنگرود در مجلس گفت که نمایندگان شمالی مجلس در قبال “بهانه‌ها و شایعه‌پراکنی سازمان استاندارد سکوت نمی‌کنند” و هفته آینده وزیرجهاد کشاورزی و وزیر صنعت، معدن و تجارت را به مجلس احضار می‌کنند.
تقریبا سه هفته از آن زمان می‌گذرد و این وزرا هنوز به مجلس احضار نشده‌اند.
عزت اله یوسفیان ملا، یکی دیگر از نمایندگان مجلس گفت که در صورت صحت موضوع “دولت باید پاسخگو” باشد چون دولت است که نهاده‌های کشاورزی وارداتی از جمله “کود، سم و بذر را در اختیار کشاورزان قرار می دهد.”
نماینده آمل و لاریجان گفت اعلام اینکه “پنج نوع برنج تولید داخلی که به طور کلی تمام تولید کشور را در بر دارد” آلوده هستند، چیزی جز “دروغ و دلال بازی” نیست. او این موضوع را نقشه “صاحبان قدرت و نفوذ” دانست تا به تولید داخلی لطمه بزنند و راه را برای واردات باز کنند.
آلودگی محیط زیست، معضل جدی ایران
از مشکل اقتصاد و معیشت گذشته، هیچ خطری به اندازه انواع آلودگی‌های محیط زیستی جامعه ایران را تهدید نمی‌کند و ابعاد گسترده آن نیازمند توجه جدی است.
سازمان‌های مسئول همگی به آلودگی برخی از انواع برنج به فلزات سنگین اشاره می‌کنند و همانطور که معاون سازمان استاندارد اشاره کرده در این باره باید به آلودگی خاک و آب توجه داشت.
درست فردای روزی که خبر آلودگی برنج داخلی مطرح شد، دکتر ارسلان داداشی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان گفت: “مصرف بی‌رویه و غیراصولی سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی باعث رشد ابتلا به سرطان و سایر بیماری‌ها شده است.”
او گفت: “سموم و پسماندهای کشاورزی، خطرناک‌ترین آلوده‌کننده‌های آب و خاک هستند که تا سال‌ها در محیط باقی می‌مانند.”
مثل هر جای دیگری که معضلی بهداشتی در ایران وجود دارد، بلافاصله ردپای قاچاق هم دیده می شود.
در فروردین ماه امسال سرهنگ شیرودی، فرمانده نیروی انتظامی سیاهکل گفته بود “نمونه‌های پیدا و پنهان زیادی از عرضه خارج از شبکه توزیع، غیر مجاز، قاچاق و تقلبی کود شیمیایی در استان وجود دارد.”
خود پوسته برنج قدرت زیادی در حذف فلزات سنگین از پساب صنعتی دارد اما آیا از این قابلیت استفاده می‌شود؟
اما در حالیکه کشاورزان بدلیل کمبود و ضعف توزیع به خرید کودها و سموم شیمیایی بی‌نام و نشان مجبور می شوند، کود تولید داخل یا کودهایی که به صورت قانونی وارد کشور شده‌اند به بیرون از ایران قاچاق می شوند.
عبدالجواد قناد، دبیر انجمن صنفی تولید کودهای شیمیایی فروردین امسال گفته بود: “در حال حاضر سالانه ۸۰۰ الی یک هزار میلیارد تومان یارانه برای توزیع ۴ میلیون تن کود در کشور پرداخت می‌شود، اما به دلیل نبودن مدیریت صحیح این کودها به دست کشاورز اصلی نمی‌رسد.”
“پرداخت یارانه به کود و پایین بودن قیمت کود یارانه‌ای از یک سو و عدم گرایش به تولید کودهای ماکرو باعث قاچاق به کشورهایی مانند عراق و افغانستان و ایجاد رانت شده است.”
آقای قناد با انتقاد از “مدیریت غلط” گفته بود “کود به موقع به دست کشاورز نمی‌رسد” و بعد از رفت و آمدهای بی‌حاصل برای تبدیل حواله به کود، “سرانجام کشاورزان خسته شده و از خرید کود منصرف می‌شوند و بعد از مدتی این کودهای انبوه سر از جاهای دیگر درمی‌آورد.”
قاچاق فقط چرخه طبیعی گردش کالا و پول را مختل نمی کند، بلکه سلامت مردم را به خطر می‌اندازد. وقتی می‌توان از نظارت دور ماند، رعایت استاندارد و کیفیت بی معناست.
اما مشکل دیگری که در استفاده از کود و سموم شیمیایی وجود دارد نا آگاهی کشاورزان است، آنها به اندازه کافی آموزش نمی‌بینند و با انواع کود و نحوه درست استفاده از آنها آشنایی ندارند.
سرب، کادمیوم و آرسنیک
به نظر می رسد که واکنش خشم‌آلود نمایندگان مجلس و توطئه خواندن گزارش نهادهای رسمی نادیده گرفتن واقعیتی است که از مدتها پیش وجود داشته است.
آلودگی آب و خاک معضل بسیاری از کشورهای دنیاست و فقط مختص ایران نیست. آلودگی هوا، فعالیت کارخانه‌ها و صنایع و استفاده نابجا از کودها و سموم بی کیفیت باعث آلودگی خاک می‌شود.
آرسنیک علاوه بر صنایع، مصرف فراوانی در سموم دفع آفات دارد و آلودگی خاک به آن نباید باعث تعجب کسی شود، بخصوص وقتی که نظارتی بر کیفیت سموم و نحوه استفاده از آنها وجود ندارد.
از سه فلزی که وزارت بهداشت به آنها اشاره کرده سرب برای مردم شناخته‌تر است. کمتر کسی که از آلودگی هوا با سرب بی‌اطلاع مانده باشد. این سرب به خاک راه پیدا می کند و از آنجا به محصولات کشاورزی.
بر اساس تحقیق که پیش تر بر روی کودهای شیمیایی انجام شده، در دهه گذشته کمبود روی در خاک کشاورزی در ایران آشکار شده بود.
از این رو کودهای شیمیایی به استفاده از سولفات روی برای جبران این ماده روی آورده بودند. اما کلیک تحقیقی که مجید افیونی و همکارانش در سال ۲۰۰۷ در دپارتمان علوم خاک دانشگاه اصفهان بر روی ۴۲ نوع کود بازار ایران انجام دادند، نشان داد میزان روی در این کودها کم است و بجای آن میزان کادمیوم زیاد.
علت آلودگی برنج داخلی با آلودگی برنج وارداتی فرقی ندارد، آلودگی آب و خاک و استفاده نادرست از کود و سم شیمیایی
در این تحقیق آمده “بیشتر کادمیومی که این کودها به خاک ایران اضافه می‌کنند در لایه فوقانی خاک که از نظر بیولوژیک فعال است تجمع پیدا می‌کند و استفاده از این کودها باعث آلودگی زنجیره غذایی به کادمیوم می‌شود.”
در مورد آلودگی خاک و مواد غذایی به فلزات سنگین تحقیقات متعددی در مناطق مختلف ایران انجام شده است. به آلودگی مناطق ساحلی دریای خزر به فلزات سنگین در برخی از این کلیک پژوهش‌ها هم اشاره شده است.
در کلیک تحقیقی در مازندران در سال ۲۰۰۶ آلودگی خاک منطقه به سرب و کادمیوم کمتر از میزان سمی بوده اما توصیه به نظارت دائم شده بخصوص آنکه فلزاتی مثل بور، سرب، کادمیوم، مس و کروم به علت صنایع پارچه بافی وارد رودخانه‌ها شده و محصول برنج را کاهش داده است.
به علاوه به آلودگی خاک به علت سرب موجود در هوا اشاره و کارخانه سیمان نکا هم به عنوان منبع آلودگی برنج منطقه به سرب ذکر شده است.
در منطقه صنعتی شیراز هم کلیک تحقیقی در مورد خاک منطقه آلودگی آن را به فلزات سنگین بویژه سرب نشان داده و علت این مسئله، ورود ضایعات صنعتی به خاک طی سال‌ها عنوان شده است.
در کلیک تحقیقی دیگر در مناطق غیرشهری اصفهان میزان سرب، کروم و کادمیوم در خیار، گوجه فرنگی، پیاز، سیب‌زمینی و هویج در برخی مناطق بیش از حد مجاز گزارش شده است.
سرب
خطر سرب در تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، زنجان و اراک بیشتر از سایر مناطق است.
همین امسال در دانشگاه آزاد شوشتر کلیک تحقیقی در مورد آلودگی برنج تولید استان خوزستان انجام و نتایج آن در “نشریه بین‌المللی علوم کشاورزی” منتشر شد. این بررسی بر روی برنج تولیدی پنج شهر عمده استان خوزستان نشان داد که میزان کادمیوم در آنها بالاتر از حد مجاز است.
اما تحقیقات مشابهی بر روی برنج‌های موجود در بازار در استان های کلیک خراسان و کلیک لرستان نشان داده این آلودگی در حد مجاز است.
هر چند آلودگی برنج فقط در بعضی مناطق و در برخی انواع برنج دیده شده است، اما آلودگی محیط زیست در ایران مسئله‌ای جدی است. تعیین مناطق آلوده، بررسی نوع و میزان آلودگی و دلایل آن می‌تواند اولین اقدام در این زمینه باشد.
بنابراین، آنچه امروز در خبرها آمده پیش از این در تحقیقات دانشگاهی منعکس شده بود. بی‌اعتنایی وخیم به محیط زیست و نادیده گرفتن کار کارشناسی و تحقیقات، فقط باعث می‌شود که اخبار دیرتر اما با صدای ناهنجارتر به گوش برسند.
منبع: بی بی سی فارسی
آخرین دیدگاه‌ها