دره زرشک به عنوان بخشی از منطقه حفاظت شده و زیست محیطی شیرکوه مدت‌هاست در چنگال معدن افتاده و حال و روز بیمار صعب‌العلاجی را دارد که نیازمند امدادهای سریع مسئولان است اما این فاجعه چه سرانجامی خواهد داشت هنوز مشخص نیست!
دره زرشک که سراسر زیبایی، میراث طبیعی و طبیعت شگفت‌انگیز چشمه‌های آهکی و رنگارنگ و بخشی از روستای توران‌پشت منسوب به دختر یزدگرد سوم است، یکی از جاذبه‌های ارزشمند استان یزد در شهرستان ییلاقی تفت به شمار می‌رود که آرامش و فضای دنج و دست نخورده آن در وهله اول هر انسانی را مجذوب خود می‌کند اما کمی جلوتر درست در قلب دره زرشک و در میان چشمه‌های رنگی که البته به ثبت در فهرست آثار ملی نیز رسیده‌اند، درست جایی که به آرامش می‌رسی، انسان با نگاهی سودجویانه و بدون در نظر داشتن اهمیت این منطقه، سرطان معدن را به جان زمین این سرزمین انداخته است.
معدنی که شاید کمتر بخشی از زمین این منطقه را سالم گذاشته و در حالی که گستره آن از هیچ چشمی پنهان نیست، همچنان فعالیتش به طور جدی متوقف نشده است، انگار که رویای «پول» اجازه نمی‌دهد به طور جدی با این مسئله برخورد شود.
اما و اگرهای فعالیت معادن با وجود اهمیت برخی از مناطق به خصوص از نظر حفاظت از مناطق حفاظت شده و زیستگاه‌های گونه‌های خاص و تحت حفاظت در یزد مسئله‌ای است که نه تنها به طور جدی با آن برخورد نمیشود بلکه صدور مجوزهای این معادن و توقف فعالیت‌های آنها توسط دستگاه‌های مربوطه نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام است.
رویای معادن این روزها چنان بر تن نحیف زمین یزد چنگ انداخته که گویا این سرزمین باستانی و غنی، به علت غنای طبیعی و زمین‌شناسی خود ناگزیر است دستخوش ظلم انسان‌ها شود، معادنی که نه تنها صرفه اقتصادی آنها برای استان مشخص نیست و به نوعی اشخاص بیشتر از استان از آن بهره برداری می‌کنند، بلکه با خام فروشی و مشکلات موجود در زمینه تکنولوژی و صادرات و تحریم‌ها بیشتر به هدر رفت سرمایه‌های استانمان که به نوعی حق تمام این مردم کویرنشین است، شده‌اند و از طرفی اشتغال در این بخش از صنعت هم آسیب‌های جدی‌تری مانند هجوم مهاجران غیربومی و اتباع را برای استانمان رقم زده است.
اما آیا در حال حاضر اداره کل محیط زیست که متولی حفاظت از مناطق طبیعی و زیست محیطی است، نسبت به این مسئله سکوت کرده و هیچ اقدامی را با وجود وظیفه تعریف شده این دستگاه در مقابله با فعالیت معادن در مناطق خاصی مانند دره زرشک انجام نمی‌دهد؟!
جالب است بدانید که یکی از مهم‌ترین آسیب‌های معدن فلزاتی مانند مس بر منابع آبی است که به گفته کارشناسان کمترین تغییری در زمین منجر به تغییر و آسیب به منابع آبی می‌شود، بدون شک حتی جابجایی این فلزات نیز آلوده کننده خواهد بود. البته به گفته برخی از کارشناسان، فعالیت معدن‌ها یک معضل و جاده‌سازی و راه‌سازی و معایب وابسته به آنها نیز آسیب‌های دیگری است که محیط زیست و سرمایه‌های زیست محیطی و طبیعی را تهدید می‌کند.
مطالعات وزرات نیرو بر تاثیرات معدن مس دره زرشک بر منابع آبی
«نیره پورملایی» مدیرکل محیط زیست استان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، در این رابطه اظهار می‌کند: بر اساس مصوبات جلسه برگزار شده در 10 اردیبهشت ماه سال جاری در دفتر معاونت هماهنگی و نظارت اقتصادی و زیربنایی معاون اول رئیس جمهور، مقرر شد تا مطالعات تأثیرات بهره‌برداری معدن مس دره زرشک بر منابع آبی منطقه تحت تأثیر طرح توسط وزارت نیرو انجام گیرد که در حال حاضر مطالعات هیدروژئولوژی آبخوان‌های واقع در محدوده‌های مطالعاتی دهشیر در رابطه با معدن مس دره زرشک به کارفرمایی شرکت مس و نظارت شرکت سهامی آب منطقه‌ای در دست انجام است.مدیر کل محیط زیست یزد: در حال حاضر مطالعات هیدروژئولوژی آبخوان‌های واقع در محدوده‌های مطالعاتی دهشیر در رابطه با معدن مس دره زرشک به کارفرمایی شرکت مس و نظارت شرکت سهامی آب منطقه‌ای در دست انجام است.وی خاطرنشان می‌کند: پس از اعلام نتایج مطالعات مذکور موضوع در کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست مطرح و تصمیم نهایی اتخاذ خواهد شد.
البته یکی از کارشناسان حوزه محیط زیست یزد نیز با اشاره به غنای پوشش گیاهی و تنوع زیست محیطی زیستگاه شیرکوه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار می‌کند: شیرکوه یکی از مناطق غنی در یزد و فلات مرکزی است که حیات یزد را تحت شعاع قرار داده است.
وی با بیان این که شیرکوه یزد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، می‌گوید: شیرکوه لکه سبزی در کویر خشک یزد است و جزیره‌ای است که میلیون‌ها سال با وجود خشکسالی‌های متعدد به حیات زیست محیطی خود ادامه داده است و شاید اگر تنها از این بخش از استان یزد که تامین کننده آب یزد، مهریز و تفت است.
این مسئول خاطرنشان می‌کند: معادن یکی از عوامل تخریب کننده محیط زیست هستند و در عین حال حفاظت از شیرکوه نیازمند عزمی ملی و گسترده است.
از منظر دیگر این محدوده بخشی از آن میراث طبیعی و البته از سرمایه‌های گردشگری استان است، آیا این جاذبه مورد غفلت مسئولان اداره کل میراث فرهنگی قرار گرفته است؟ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد پاسخ این سوال را می‌دهد.
محدودیت بسیار زیاد نیروهای میراث فرهنگی
«سیدمصطفی فاطمی» مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به این که مجوزهای اعطا شده به معدن موجود در دره زرشک متعلق به قبل از ثبت چشمه‌های رنگی است، اظهار می‌کند: با وجود این که در مدیریت‌های قبلی اداره کل میراث فرهنگی این چشمه‌ها به ثبت در فهرست آثار ملی رسیدند اما تعدادی معدن قبل از آن مجوز بهره برداری گرفته‌اند هر چند که معدن جدیدی نیز در این منطقه اتفاق نیفتاده است.
وی با اشاره به محدودیت بسیار زیاد نیروهای حفاظت میراث فرهنگی در یزد خاطرنشان می‌کند: تعداد آثار ثبت شده و تاریخی در یزد بسیار زیاد است با این وجود اگر از آسیب و تخریب و هر گونه اقدامی علیه میراث فرهنگی آگاه شویم به سرعت پیگیری و با آن برخورد می‌کنیم.
این مسئول بر لزوم فرهنگ‌سازی مردم در جهت استفاده از میراث طبیعی و طبیعت تاکید می‌کند و می‌گوید: با وجود تمام محدودیت‌ها جز با فرهنگ‌سازی و به همت مردم این میراث قابل نگهداری و حفاظت نیستند.
وی به تخت رستم به عنوان یکی از میراث طبیعی و اسطوره‌ای روستای توران پشت اشاره می‌کند و می‌گوید: با این وجود هنوز مستندات تاریخی قابل توجهی شامل اقدامات باستان‌شناسانه در این منطقه انجام نشده است هر چند که به دلیل وجود این معدن لایه رویین دره زرشک نیز از بین رفته و چیزی از آن باقی نمانده است.
مدیرکل میراث فرهنگی یزد: به دلیل وجود این معدن لایه رویین دره زرشک نیز از بین رفته و چیزی از آن باقی نمانده است.این مسئول اضافه می‌کند: ثبت منظر طبیعی این کوه نیز اقدام بسیار دشواری است و مانند ثبت منظر طبیعی عقابکوه زمان‌بر است اما پیگیر حفاظت از این میراث اسطوره‌ای و تاریخی در توران پشت نیز می‌شویم.
فاطمی با تاکید بر این که کاروانسرای موجود در دره زرشک نیز هنوز به ثبت نرسیده و مستلزم حفاظت است، می‌گوید: در حوالی دره زرشک و روستای توران و منطقه پشت شیرکوه بیش از 100 اثر تاریخی و فرهنگی وجود دارد که نیازمند ثبت در فهرست آثار ملی و حفاظت هستند.
آن‌طور که به نظر می‌رسد دره زرشک‌های زیادی که نه تنها در یزد بلکه در سراسر کشور دستخوش معدن کاری قرار گرفته و شایدباز هم شاهد صدور مجوزهای جدیدی در مورد معدن کاری باشند، ظلمی است که بشر می‌تواند با رویای کال پول و درآمدزایی در حق محیط زیست، زمین و نسل‌های آینده داشته باشد و سکوت برخی مسئولان و متولیان مربوطه در برابر آنها نیز همراهی در این ظلم و کوتاهی در انجام مسئولیت‌های اجتماعی و وظایف به حق انسان دوستانه است.
به نظر می‌رسد در رابطه با فاجعه معدن ایجاد شده در منطقه دره زرشک نیز مسئولان باید با در نظر داشتن کمبود جاذبه‌های طبیعی و گردشگری و اهمیت حیات بخش منطقه حفاظت شده شیرکوه و کمک به حفظ سرمای های گردشگری و زیست محیطی، نسبت به حفظ این منطقه اقدام کنند، البته باید بدانیم که توسعه پایدار، منافع کلان و مردم را در نظر دارد و آیا معادن جوامع محلی جز از تخریب محل زندگی و حیات وحش و زیستگاه‌های طبیعیشان، از منفعت دیگری بهره‌مند می‌شوند؟!
آخرین دیدگاه‌ها