سواحل و جزایر خلیج فارس در استان بوشهر زیستگاه و محل لانه گزینی و تخم‌گذاری لاکپشتهای دریایی است که در دهه‌های اخیر ساخت و سازهای ساحلی به عنوان مهمترین عوامل تهدید کننده حیات این جانوران شناخته شده‌است.
بر اساس سنگواره‌های موجود و فرضیه‌های مختلف حضور لاکپشتها در سطح کره زمین و دریاها مربوط به دوره ژوراسیک از تاریخ زمین شناسی است و لاکپشتهای دریایی باعث دگرگونی حیات جانوری شده‌است.لاکپشت دریایی در گروه مهره‌داران خونسرد جای می‌گیرد و هفت گونه مختلف دارد و بدنش نسبت به گونه‌هایی که روی خشکی زندگی می‌کنند، کشیده‌تر است.
بزرگسال این گونه آبزی به طور معمول در آب‌های ساحلی کم عمق، خلیج‌ها و تالاب‌ها زندگی می‌کنند در حالی که جوانترها علاوه بر رودها و خلیج‌ها در دریاها نیز پیدا می‌شوند.
از قرن ۱۸ میلادی به بعد افزایش جمعیت و مصارف انسانی و عوامل دیگر ازجمله سازه‌های دریایی، آلودگی آب‌ها، ساخت و سازهای ساحلی و افزایش فعالیت‌های دریانوردی و صیادی در سطوح مختلف باعث مرگ و میر و کاهش جمعیت این خزنده شده‌است.
در استان بوشهر پارک ملی دریایی نایبند، جزایر ام‌الگرم و نخیلو در پارک ملی دریایی دیر – نخیلو و جزایر خارگ و خارگو از جمله زیستگاه‌های لاک پشت‌ها هستند.
تخم‌گذاری لاک پشت‌ها در سواحل بوشهر
پارک ملی دیر – نخیلو و بیشتر جزایر نخیلو و ام‌الگرم، سواحل پارک ملی دریایی نایبند و جزیره خارگو از اواخر اسفند تا اواخر خرداد ماه شاهد حضور گونه لاکپشت منقار عقابی هستند که برای تخم‌گذاری سواحل ماسه‌ای امن این مناطق را انتخاب می‌کنند.
فرایند لانه سازی لاکپشت دریایی چند مرحله‌ای است طوریکه ابتدا لاکپشت ماده شب هنگام از دریا بیرون می‌آید و به سمت ساحل می‌رود تا جایی تاریک و آرام که بهترین نقطه برای تخم‌گذاری است را پیدا کند و پس از انتخاب موقعیت، جانور لانه خود را در آن حفر و شروع به تخم‌ریزی می‌کند.
شمار تخم‌های موجود در لانه هر لاکپشت دریایی بسته به گونه آن متفاوت است اما این جانوران برای جای دادن تخم‌های خود به بیشتر از یک لانه نیاز دارند.
به طور متوسط هر لاکپشت دریایی ۱۱۰ تخم را در یک لانه قرار می‌دهد و در هر فصل به ۲ تا ۸ لانه نیاز پیدا می کند، کمترین تعداد تخم‌ها را لاک پشت‌های پشت تخت یا Flatback می‌گذارند که برابر با ۵۰ عدد است و بیشترین تعداد هم متعلق به لاک پشت‌های منقاری است که از ۲۰۰ عدد فراتر می‌رود.
پس از مرحله تخم‌گذاری جانور شروع به پوشاندن سطح لانه می‌کند تا اینکه سطح روی تخم‌ها کامل پوشیده شود و در پایان نوبت به مرحله استتار می رسد که در این مرحله لاک پشت با حرکت آرام بدنش به جلو و عقب شن‌های خشک را روی سطح لانه می‌ریزد و تلاش می‌کند تا تخم‌هایش را از دید جانوران شکارچی دور نگه دارد و در واقع اصلی‌ترین کاری است که لاکپشت دریایی برای مراقبت از تخم‌هایش انجام می‌دهد.
لاک پشت‌های نوزاد پس از گذشت ۵۰ روز از تخم‌ها بیرون می‌آیند و به طرف دریا حرکت می‌کنند.
پایش هرساله لاکپشتهای دریایی
کارشناس موزه و ژنتیک اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در این ارتباط گفت: لاکپشتهای دریایی برای تخم‌گذاری به سواحل شنی محل تولد عزیمت می‌کنند که سواحل و جزایر استان بوشهر نیز همه ساله شاهد حضور لاکپشتهای دریایی برای لانه‌گزینی و تخم‌گذاری است.
وی بیان کرد: پارک ملی دریایی نایبند، جزایر ام‌الگرم و نخیلو در پارک ملی دریایی دیر – نخیلو و جزایر خارگ و خارگو از توابع شهرستان بوشهر از جمله زیستگاه‌های لاکپشتها در استان بوشهر است.
حسین جعفری ادامه داد: گونه‌هایی که برای تخم‌گذاری به سواحل استان بوشهر می‌آیند در مرتبه اول گونه پوزه عقابی با نام علمی (Eretmochelys) که پراکنش وسیعی در سطح استان بوشهر دارد و در مرتبه دوم لاکپشت سبز با نام علمی (chelonian mydas) است که فقط در جزایر خارگ و خارگو برای تخم‌گذاری به ساحل مراجعه می‌کند.
وی ادامه داد: پایش لاکپشتهای دریایی همه ساله در مناطق یاد شده در استان بوشهر انجام می‌شود که امسال نیز پایش این لاکپشتها در استان بوشهر در حال اجرا است.
وی عنوان کرد: این اداره کل ۱۰سال متوالی است که نسبت به پایش مستمر لاکپشتهای دریایی اقدام کرده و در سال ۹۹ نیز مانند سه سال گذشته شرکت پتروشیمی مبین به عنوان حامی حفاظت از لاکپشتهای استان بوشهر، با همکاری در این طرح مشارکت کرده‌است.
جعفری گفت: پایش لاکپشتها شامل حراست و پاکسازی از زیستگاه‌های تخم‌گذاری، بیومتری، بیرومتری و شمارش تخم و تگ‌گذاری آنها است.
رئیس اداره دریایی محیط زیست استان بوشهر گفت: کارشناسان با حضور در مناطق مختلف که بیشتر تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است نسبت به زیست سنجی، بررسی وضعیت سلامت، نحوه تخم‌گذاری و علامت گذاری لاکپشتهای ماده لانه گزین اقدام می‌کنند.
محمد امین طلاب افزود: پارک ملی دیر – نخیلو و در جزایر نخیلو و ام الگرم، سواحل پارک ملی دریایی نایبند و سواحل جزیره خارگو از اواخر اسفند ماه تا اواخر خرداد ماه شاهد حضور گونه لاک پشت منقار عقابی است که برای تخم گذاری سواحل ماسه‌ای امن این مناطق را انتخاب می‌کنند.
وی ادامه داد: لاکپشت های دریایی از گونه‌های مهم جانوران دریایی هستند که بخش کوچک ولی مهم از زندگی خود را به سواحل مناسب برای زادآوری می‌آیند که حفاظت از این مناطق نقشی مهم در حفظ بقای این گونه دارد.
تهدیدهای اصلی برای حیات لاک پشت‌های دریایی
طلاب گفت: لاکپشتهای ماده با توجه به اینکه تعداد زیادی تخم در لانه می‌گذارند ولی از لانه و تخم و نوزادان خود محافظت نمی‌کنند و به همین دلیل عوامل تهدید (طبیعی و انسانی) زیادی در به ثمر نرسیدن و تلفات زادآوری این گونه وجود دارد.
رئیس اداره دریایی محیط زیست استان بوشهر گفت: یادآور شد: توسعه ساخت و ساز در سواحل مهم ترین عامل تهدید کننده حیات لاک پشت‌های دریایی این استان است.
طلاب افزود: همچنین مهمترین علت مرگ و میر لاکپشتهای دریایی در آب‌های کم عمق ایرانی خلیج فارس نیز گیر افتادن آنها در تورهای صیادی و خفگی ناشی از آن است
وی بیان کرد: لاک پشت‌های دریایی از رده خزندگان و علاوه بر خونسرد بودن، با شش تنفس و برای تنفس پس از چند دقیقه مجبور به آمدن به سطح آب و هواگیری هستند.
طلاب عنوان کرد: بیشترین جمعیت لاک پشت‌های لانه گزین استان بوشهر در ۲ جزیره ام الگرم و نخیلو در پارک ملی دیر – نخیلو است که تخم گذاری می کنند و در پارک ملی دریایی نای بند نیز علاوه بر پایش، حفاظت از لانه‌های لاک پشت‌های دریایی نیز انجام می‌گیرد.
راه‌های کاهش تلفات لاکپشتها دریایی
وی ادامه داد: صیادی نکردن در مناطق تغذیه‌ای و تخم‌گذاری لاک پشت‌های دریایی و اصلاح ادوات صید و روش‌های بهره‌برداری شیلاتی می‌تواند در کاهش تلفات این جانوران مهم و شاخص سلامت دریا ها موثر باشد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: اکنون طرح پایش لاک پشت‌های تخم‌گذار در مناطق لانه گزینی و مستعد در این استان توسط کارشناسان محیط زیست این استان با همکاری گروه‌های مردم نهاد و دانشگاه های معتبر دردست اجراست.
فرهاد قلی نژاد افزود: این طرح همه ساله از اواخر اسفند ماه تا اواسط تیر ماه در سواحل پارک ملی نایبند، جزایر پارک ملی دیر- نخیلو و سواحل اثر طبیعی ملی جزیره خارگو انجام می‌شود.
وی اظهارکرد: برای حفاظت این جانوران، علامت گذاری لاک پشت های منقار عقابی که جزو گونه‌های بشدت در معرض خطر انقراض است، انجام می‌شود.
آخرین دیدگاه‌ها