ارسال کننده خبر غلامرضا اخلاقی
عمر تنها گورستان پايتخت رو به اتمام است
کمتر پيش مي‌آيد جز به وصيت متوفي که خواسته باشد «مرا در زادگاهم به خاک بسپاريد» يا «در آرامگاه خانوادگي دفن‌ام کنيد»، ساکنان تهران را پس از مرگ به مقصدي جز اينجا تشييع کنند اما روزگاري نه چندان دور درگذشتگان اين شهر مقاصد متفاوت و گوناگون داشتند. از گورستان‌هاي مجاور امامزاده‌هاي همين تهران و حوالي مثل امامزاده علي‌اکبر چيذر، امامزاده صالح تجريش، امامزاده عبدالله محله جي، امامزاده قاسم، ابن بابويه، امامزاده هاشم، شاه‌عبدالعظيم ري، امامزاده طاهر کرج و… تا گورستان‌هاي محلي مثل گورستان شميران و ظهيرالدوله و…
که شايد هنوز هم برخي انگشت‌شمار در آنها به خاک سپرده مي‌شوند، جاهايي بودند که زندگان مردگانشان را به خاک مي‌سپردند و پنج‌شنبه‌ها بر مزارشان زاري و خيرات پخش مي‌کردند. اين روال تا ميانه دهه 40 شمسي ادامه داشت تا اينکه در کنار تلاش مسئولان کشور براي گرفتن ژست مدرن و حرکت دادن چرخ‌هاي فرسوده مملکت به سمت مدرنيته، توجه شهرداري تهران به مدرن‌سازي گورستان‌هاي تهران جلب شد و داستان بهشت زهرا از همين‌جا آغاز شد.
اولين زمزمه‌هاي ساخت گورستاني به نام بهشت زهرا، با هدف پايان دادن به موضوع تعدد گورستان‌ها در سطح شهر تهران به سال 1345 بازمي‌گردد. زماني که تيمسار محمدعلي‌خان صفاري شهردار وقت تهران به همراه جمع ديگري از مسئولان شهري طرح احداث اين مجموعه را جامه عمل پوشاندند و در اولين مرحله زميني به مساحت سه ميليون و صد و چهل هزار متر مربع در دو کيلومتري کهريزک واقع در جاده قم را براي اين کار خريداري کردند. اين زمين ماند تا منوچهر پيروز به شهرداري تهران رسيد و در فرصت 10 ماهه حضور در سمت شهردار تنها موفق شد به ديوارکشي اين زمين‌ها اقدام کند و جواد شهرستاني جانشين او نيز موفق شد در دوران حضورش درختکاري اين زمين‌ها را به اتمام برساند.پيش‌بيني‌ها اين بود که با توجه به روند کند ساخت بهشت زهرا، احداث اين مجموعه چيزي حدود 5 سال به طول خواهد انجاميد و طبق برنامه تهراني‌ها دست‌کم بايد تا سال 1350 براي دفن در اين مجموعه زنده بمانند، اما با روي کار آمدن غلامرضا نيک‌پي در سمت شهرداري تهران گويا علاقه شهرداري به ساخت «گورستان مدرن» براي پايتخت افزايش يافت که شهردار روند کار را آنچنان سرعت بخشيد که چند روزي از آغاز تابستان 49 نگذشته بود که خبر افتتاح قريب‌الوقوع گورستان تازه دهان به دهان چرخيد و سر از صفحات روزنامه‌ها در آورد. سرانجام بعدازظهر روز پنج‌شنبه 8 تيرماه 1349 بود که گورستان جديد تهران با حضور رييس انجمن شهر، شهردار، آيت‌الله شهرستاني، مهندس سميعي، معاون شهردار و معتمدان محلات تهران رسماً افتتاح شد.
نخستين مديرعامل گورستان جديد تهران در اين مراسم گزارشي از جوانب مختلف کار و امکانات اين مجموعه ارائه کرد و گفت: «در گورستان جديد تهران هزار اصله درخت کاشته شده و هفت چاه عميق حفر گرديده است. تاسيسات اين واحد بر طبق تشريفات عرف و مذهب رو به قبله است و در آنجا مسجد بزرگ، سالن تشريفات و برگزاري مجالس سوگواري، غسالخانه، سردخانه و ديگر تاسيسات ساخته شده و گورستان جديد تهران براي مدت 25 سال کافي است.»بهشت زهرا در ابتداي تاسيس چندان به عنوان گورستان اصلي تهران مورد توجه عامه مردم قرار نداشت و روند تدفين مردگان در ديگر مدفن‌هاي پايتخت همچنان ادامه داشت. اين موضوع يکي به دليل دوري محل و ديگر به خاطر مخارج بالاي انتقال پيکر درگذشتگان و کفن و دفن نسبت به ديگر گورستان‌ها بود. گفته مي‌شود حتي مسئولان شهري براي جلب مردم به گورستان مدرن پايتخت که حالا نام «بهشت زهرا» بر آن نهاده بودند، جايزه‌اي تعيين کردند. بر اين اساس گفته شده بود که به بازماندگان اولين فردي که در اين گورستان تازه تاسيس به خاک سپرده شود يک دستگاه پيکان سواري جايزه داده خواهد شد. با اين حال و با وجود چنين تمهيدات عجيب و غريبي از افتتاح گورستان تا دفن اولين متوفي در آن حدود يک ماه به طول انجاميد.اينکه آيا وعده اهداي پيکان به حقيقت پيوست يا نه، خدا داند اما نام اولين فرد دفن شده در بهشت زهرا محمدتقي خيال بود. پيرمردي 85 ساله که 27 تيرماه 49 درگذشته بود و در سوم مردادماه همان سال به عنوان اولين مهمان گورستان مدرن تهران، در قبر شماره 1، رديف 1، قطعه 1 بهشت زهرا به خاک سپرده شد و نامش با تاريخ بهشت زهرا جاودانه ماند.بهشت زهرا در سال‌هاي اخير بارها خبرساز شده است. گاهي به دليل حواشي تشييع و دفن و بزرگداشت چهره‌ها و روزي به هواي انتشار اخباري مثل اينکه قرار است ناوگان حمل اموات به مرسدس بنز مجهز شود. از ميانه سال 1376 بود که خبر آمد گورستان تهران در حال پر شدن است و شايد تا چندي بعد جايي براي مردگان نداشته باشد. خبر به سرعت پخش شد و مردماني که هزار و يک دغدغه براي روزهاي عمرشان داشتند حالا براي روزهاي پس از مرگشان نيز نگران شدند.
در پي افزايش نگراني‌ها، مديران وقت بهشت زهرا به فکر گسترش گورستان افتادند و با هماهنگي شهرداري تهران 110 هکتار از زمين‌هاي قسمت شمال و شمال شرقي بهشت زهرا را خريداري کردند و پس از الحاق آن گورستان تهران را از شمال گسترش دادند. با پايان گسترش بخش شمالي، در سال 1387، 160 هکتار از زمين‌هاي شرق بهشت زهرا نيز خريداري شد و از ابتداي مرداد 1388 دفن مردگان در اين بخش آغاز شد. هرچند اکنون با توسعه مجموعه بهشت زهرا، مشکل جا براي دفن اموات تهراني‌ها تا حدودي حل شده است اما اين شرايط موقت است و حالا مسئولان مشغول مکان‌يابي براي احداث گورستاني جديد هستند تا شايد چند سال بعد پس از گذشت 4 دهه، در کنار بهشت زهرا، گورستان ديگري در تهران احداث شود.
تکميل ظرفيت و نامعلوم بودن جانشين
رئيس کميسيون شهرسازي و معماري شوراي اسلامي شهر تهران با انتقاد از مشخص نبودن تکليف اموات تهران بعد از پر شدن ظرفيت بهشت زهرا(س) گفت: پيشنهاد مي‌کنم دولت اراضي ملي بکر را براي ايجاد آرامستان در اختيار شهرداري قرار دهد. محمد سالاري در گفت و گو با خبرنگار فارس درباره تعيين آرامستان هاي جديد تهران گفت: به عنوان رئيس کميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر، قبل از پايان سال 92 طرحي دوفوريتي را تهيه کردم مبني بر اينکه شهرداري تهران ملزم شود ظرف سه ماه گزارش مربوط به اجراي مصوبات قبلي شورا درباره جانمايي آرامستان هاي جديد تهران و تملک آنها را به شوراي شهر ارائه دهد. وي ادامه داد: متاسفانه با چندين ماه تاخير، معاونت خدمات شهري شهرداري و مديرعامل بهشت زهرا (س) در جلسه هفته گذشته شوراي شهر حضور يافتند و در صحن علني شورا گزارشي را از وضعيت موجود آرامستان بهشت زهرا (س) ارائه دادند و هيچ گزارشي از اقدامي عملياتي در جهت تملک و جانمايي آرامستان هاي جديد که يکي از ضرورت هاي انکارناپذير در بحث مديريت شهري است، ارائه ندادند. رئيس کميسيون شهرسازي و معماري شورا افزود: به همين دليل اين گزارش با انتقاد تعدادي از اعضاي شوراي شهر مواجه شد. نهايتا معاونت خدمات شهري اعلام کرد در جلسه غيرعلني نسبت به ارائه ادامه گزارش اقدام مي کند که موضوع در دستور جلسه يکشنبه گذشته شوراي شهر قرار گرفت. سالاري تصريح کرد: به رغم اهميت موضوع و گذشت 10 سال از مصوبه شوراي شهر مبني بر الزام شهرداري به جانمايي و تملک آرامستان هاي جديد، هيچ اقدامي در اين راستا انجام نشده؛ حال در شرايطي که شهرداري اعلام مي کند بهشت زهرا (س) نهايتا تا سال 97 کفاف دفن اموات را مي دهد، چگونه خيال ما راحت باشد؟ وي در ادامه گفت: لذا من از رياست شورا تقاضا کردم جلسه اي با حضور شهردار تهران براي تعيين تکليف اين موضوع برگزار شود. اين عضو شوراي شهر با طرح پيشنهادي درباره جانمايي آرامستان جديد گفت: پيشنهاد ما اين است که براي جلوگيري از گراني اراضي، دولت به شهرداري کمک کند و از اراضي ملي بکر که هنوز براي کاشت درخت استفاده نشده و بعضا بعدتر به بخش خصوصي واگذار مي شود، زمين مورد نياز براي ايجاد آرامستان جديد شهر تهران تامين شود تا بعدا شاهد رانت خواري و تالي فاسدها در زمين هاي چند هکتاري نباشيم. سالاري در پايان گفت: شورا نهايتا شهرداري را ملزم کرد گزارش جانمايي و تملک اراضي مورد نياز براي ايجاد آرامستان جديد شهر تهران را ظرف مدت سه ماه به شوراي شهر ارائه دهد
آخرین دیدگاه‌ها