تصویب طرح های آسیب رسان به جنگل های هیرکانی تمام نشدنی است؛ حالا باید از مسوولان پرسید با ثبت این جنگل ها در “میراث جهانی یونسکو” قرار است با آنها چگونه برخورد کنیم و پاسخ جهانیان را چه بدهیم؟ جهانیانی که به آنها قول داده ایم این میراث را برای کره زمین حفاظت کنیم!
یک پژوهشگر حوزه جنگل و کارشناس ارشد خاک وآب، با محاسبه دقیق می گوید که 26507 اصله درخت در صورت اجرای طرح انتقال آب از خزر به سمنان، قطع خواهد شد. این رقم، بر اساس آخرین اسناد رسمی منتشر شده درباره موضوع فوق است. این در حالی است که اخیرا “جنگل های هیرکانی” به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده اند.
حنیف رضا گلزار در اینباره گفته است:« از دل آخرین اسناد رسمی منتشر شده از تخریب جنگل های هیرکانی مسیر خط لوله انتقال آب دریای کاسپین، ارقام دهشتناکی بیرون می آید که در نوع خود، هشداری جدی به مسوولان و موافقان این طرح مخرب است.»
این پژوهشگر محیط زیست و جنگل می افزاید:« این رقم، شامل 8172 اصله مَمرَز، 1305 اصله اَفرا، 1295 اصله توسکای قشلاقی، 1109 اصله بلوط، 6615 اصله توسکای ییلاقی، 5866 اصله راش و 2145 اصله اَنجیلی است که در صورت اجرای طرح انتقال آب دریای کاسپین، قطع خواهند شد.»
گلزار تاکید می کند که نابودی دست کم 100 هکتار جنگل هیرکانی و بیش از 3 میلیون تُن خاک منحصر به فرد در مسیر لوله گذاری طرح انتقال خزر قطعی است.»
یک همایش یک سویه
25 خرداد ماه همایشی در دانشگاه سمنان برگزار شد تا در آن، جمعی از متخصصین به بیان نظرات و دیدگاه های خود برای تبیین ضرورت اجرای “طرح شیرین سازی وانتقال آب دریاچه خزر به سمنان” بپردازند.
گلزار معتقد است که در این همایش یکسویه، مسایلی مطرح شد که می توان با استناد به آن دلایل فنی، مخالفت با اجرای این طرح را ریشه دارتر و استوارتر مطرح کرد.
او می گوید:« از میان 8 مقاله ارایه شده از سوی “شرکت مشاور طرح”، یک مقاله به بررسی ارزیابی اثراث زیست محیطی اجرای این طرح در محیط خشکی پرداخته و در این مقاله به طور واضح و روشن از خسران های وارد بر جنگل های شمال پرده برداشته شده است.»
این پژوهشگر جنگل تاکید می کند که تا کنون هیچ سندی درباره تعداد و گونه های درختی که در مسیر لوله گذاری و یا ساخت ایستگاه های پمپاژ و جاده های دسترسی و دیگر تاسیسات باید قطع شود منتشر نشده بود. موافقان اجرای این طرح هم مدام بر این نکته پافشاری داشته و دارند که لوله گذاری در کنار خط لوله “انتقال نفت نکا – ری” انجام گرفته و حتی یک اصله درخت در مسیر لوله گذاری قطع نخواهد شد.»
گلزار از شرایط سخت گیرانه مناطقی می گوید که از آنها خط لوله نفت وگاز عبور می کند:« اینکه آیا وزارت نفت چنین مجوزی را صادر کرده یا نه هنوز مشخص نیست؛ چرا که خطوط انتقال نفت و انرژی دارای پروتکل های خاص و ضوابط سخت گیرانه حریم خود هستند و قرار دادن دو خط لوله در کنار خط انتقال نفت و موافقت وزارت نفت با این اقدام، محل تعجب است. حتی اگر این موافقت نامه صادر هم شود باز مستلزم عریض تر شدن مسیر خط لوله نفت است و این یعنی تجاوز به حریم جنگل.»
او می افزاید:« در مقاله ای که اخیرا در همایش دانشگاه سمنان ارایه شد با صراحت قید شده که در فاز ساختمانی، کل تخریب پوشش جنگلی در نتیجه اجرای طرح انتقال آب به سمنان، تعداد 8172 اصله مَمرَز، 1305 اصله اَفرا، 1295 اصله گونه حمایت شده و کمیاب توسکای قشلاقی، 1109 اصله بلوط، 6615 اصله توسکای ییلاقی، 5866 اصله راش و 2145 اصله گونه انجیلی قطع خواهد شد. در مجموع بر اساس آمار ارایه شده در این سند، 26507 اصله از گونه های ارزشمند جنگلی در مسیر خط انتقال لوله آب نابود خواهد شد که البته این تعداد می تواند بسیار بیشتر از این ها باشد.»
نویسنده کتاب “قرق شکسته جنگل های هیرکانی-کاسپیانی ایران” تاکید می کند:« بنا بر اظهارات مسولان اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، با اجرای این طرح، نزدیک به 100 هکتار از جنگل های هیرکانی منطقه از بین خواهد رفت. این درحالی است که رهبر انقلاب، دست اندازی به جنگل ها را حتی برای ساخت مدرسه علمیه، منع کرده اند.»
یک نگرش خطرساز به منابع طبیعی
به باور این پژوهشگر محیط زیست و جنگل، نگاه تدوین کنندگان این طرح به درخت و جنگل و منابع طبیعی و انفال بسیار نگران کننده و ناامید کننده است.
او می پرسد:« چطور می شود یک عده انسان متخصص و تحصیل کرده، از قطع و پاکتراشی بیش از 26 هزار اصله گونه سربه فلک کشیده و کهنسال جنگلی هیرکانی که تنها بازماندگان هیرکانی جهان از عصر یخبندان هستند به این راحتی سخن بگویند؟ اگرچه قایل به درجه بندی اهمییت گونه های زیستی نیستم ولی باید گفت که گونه ای مانند توسکای قشلاقی، گونه ای نیست که به راحتی از قطع 1295 پایه آن حتی صحبت کرد. در مورد گونه انجیلی که شناسنامه جنگل های شمال ایران است نیز می توان همین را گفت. این گونه تنها در جنگل های هیرکانی شمال ایران می روید و در سراسر جنگل های پهن برگ اروپا، به جز در باغ های گیاه شناسی، دیگر نشانی نمی توان یافت.»
گلزار با تاکید بر اینکه راش، بلوط، ممرز، افرا و … هم ارزش های غیرقابل انکار و غیرقابل قیمت گذاری خود را دارند می گوید:« راشستان های جنگل “سنگده” در بالادست ساری به دلیل تغییرات اقلیمی صدها متر به سمت بالادست عقب نشینی کرده اند. یعنی در رویشگاه های با ارتفاع پایین دیگر مانند گذشته زادآوری ندارند. از تعداد پایه های ممرزخشکیده در جنگل های البرز شرقی اگرچه هنوز آمار رسمی منتشر نشده ولی با یک پیمایش دو سه روزه در منطقه می توان به عمق فاجعه خشکیدگی ممرزها پی برد. متاسفانه فاجعه خشکیدن ممرزها تحت الشعاع خشکیدگی 40 میلیون اصله شمشاد هیرکانی قرار گرفت و هرگز حتی مورد توجه کنشگران حوزه محیط زیست و منابع طبیعی هم قرار نگرفت. بنابراین می بینیم که جنگل های شمال به خودی خود مبتلا به مشکلات بسیاری هستند و توان تحمیل زخم های جدید در سطح پاکتراشی 100 هکتار را ندارند.»
افزایش ضریب لغزش زمین
در مقاله ای که از سوی شرکت “مهاب قدس” به عنوان مشاور طرح” تدوین شده همچنین به افزایش ضریب لغزش زمین در حد فاصل شهرهای نکا – شهمیرزاد در پی حذف پوشش گیاهی اشاره شده است؛ ولی با این وصف همچنان بر اجرای آن اصرار و پافشاری می کنند.
گلزار در این باره می گوید:« روستای “حسین آباد کالپوش” در حاشیه جنگل های هیرکانی در پی بارش های فروردین ماه سال جاری دچار لغزش زمین و خسارت های جبران ناپذیر مالی شد و چاره ای جز جابه جایی کل روستا با صرف هزینه های میلیاردی متصور نیست. وقتی دلایل این لغزش را بررسی می کنیم متوجه می شویم که کل روستا و زمین های کشاورزی بالادست آن تا 50 سال پیش رویشگاه و قلمرو جنگل بوده که پاکتراشی شد و با یک دوره کوتاه بارندگی شدید و مداوم کل روستا دچار خسارت شد. این تجربه ها رایگان به دست نیامده که به راحتی بتوان از آن چشم پوشی کرد.»
این کارشناس ارشد خاک وآب می افزاید:« به تازگی خبری منتشر شد مبنی بر اینکه در مسیر خط لوله انتقال آب خزر به سمنان در رویشگاه های ایران و تورانی، نزدیک به 4 هزار اصله گونه ممنوع القطع اُرس باید قطع شود. گونه اُرس در رویشگاه های ایران و تورانی از چنان جایگاه و اهمییتی برخوردار است که قانون صراحتا قطع آن را به هر بهانه ای ممنوع کرده است. اگر این عدد درست باشد برای اجرای این طرح یا باید قانون مورد بازنگری و تغییر قرار گیرد یا زیرپا گذاشته شود.»
صرفه جویی 10 درصدی
گلزار هشدار می دهد که این همه قانون شکنی و تخریب و آسیب و تحمیل بی دلیل هزینه های مالی و اجتماعی بر کشور برای انتقال آب به سمنان، تنها با صرفه جویی 10 درصدی در مصرف آب این استان بدون هیچ هزینه ای در عمل قابل تحقق است.
او می گوید:« نابودی 100 هکتار جنگل را تنها در پاکتراشی بیش از 26 هزار اصله درخت نباید خلاصه کنیم. 100 هکتار جنگل که نابود شود یعنی 100 هکتار کانون آبساز و سیل گیر ازبین رفته است؛ یعنی زیستگاه صدها گونه حیات وحش نابود شده و نکته مهم آنکه بر اساس برآوردها، پاکتراشی این 100 هکتار، موجب نابودی دست کم 3 میلیون تُن خاک حاصلخیز می شود که این به هیچ عنوان بازگشت پذیر نیست.»
این پژوهشگر یادآوری می کند:« بر اساس مطالعات خاک شناسی انجام شده، خاک های مسیر خط لوله در دو رده Alfisol و Mollisol رده بندی می شوند که ارزشمند ترین رده های خاک تکوین یافته در کره زمین هستند. در هیچ مختصات جغرافیایی و اقلیمی و توپوگرافی دیگر در ایران این دو رده خاک تکامل نمی یابند و باریکه جنوبی دریاچه کاسپیان تنها مختصاتی است که امکان تکامل و تشکیل این دو رده خاک در آن فراهم است. قیمت این تناژ بالای خاک نابود شده که دست کم 80 تا 100 هزار تُن کربن جو را در خود ترسیب داده چقدر است؟ با صرف چه هزینه ای و در کدام آزمایشگاه ها و واحدهای تولیدی می توان تنها یک کیلوگرم از این خاک را تولید کرد؟»
جاده های جدید؛ کانون سیلاب و فرسایش خاک
گلزار با اشاره به اینکه ظاهرا عزمی برای عبرت گرفتن از منشا سیل های فروردین ماه اخیر وجود ندارد اضافه می کند که با حذف پوشش گیاهی و با در نظر گرفتن شیب بالای مسیر لوله، این 100 هکتار جدای از توقف کارکرد بیولوژیک و اکوسیستمی خود، به کانون ایجاد سیلاب و فرسایش خاک تبدیل خواهد شد.
او همچنین می گوید:« بر اساس مطالعات انجام شده در سال 1394 بیش از 375 میلیارد تومان هزینه ساخت جاده های دسترسی این طرح است. لوله گذاری و ساخت تاسیسات و استقرار دکل های فشار قوی برق، نیاز به تردد ماشین آلات سنگین و جاده ای دارد. این عدد در حال حاضر و با افزایش نرخ تورم، قطعا به بیش از 1 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
بخشی از این جاده ها از میان زمین های کشاورزی پایین دست می گذرد و بخشی دیگر مربوط به مسیر خط انتقال آب است که به هر صورت، با پاکتراشی و نابودی جنگل و منابع طبیعی و ایجاد کانون های جدید فرسایش همراه است. این در حالی است که در نامه 10 ماده ای وزیر جهاد کشاورزی در رابطه با اجرای “طرح توقف بهره برداری چوبی از جنگل ها” به صراحت تصریح شده که ساخت هرگونه جاده جدید در جنگل های شمال ممنوع است. ساخت این جاده ها بی شک موجب دسترسی آسان شکارچیان به مناطق جنگلی و زیستگاه های حیات وحش می شود.»
معدن کاوی های گسترده
گلزار یادآوری می کند که تخریب های مستقیم جنگل، تنها محدود به پاکتراشی ها و جاده سازی ها نمی شود. اخیرا مشخص شد که قرار است مصالح ساختمانی مورد نیاز برای ساخت زیرساخت ها و تاسیسات را هم از معادن سنگ آهک کوهی – جنگلی منطقه رستم کلا و شن و ماسه لازم را تا عمق 5 متری از بستر نکا رود تامین کنند. از حجم و ابعاد خسارات زیست محیطی افزایش برداشت از معادن جنگلی منطقه تا کنون گزارشی منتشر نشده است.
او با اشاره به اینکه جای خوشحالی دارد که “طرح انتقال آب خزر به کویر” هنوز مجوز سازمان های متولی را ندارد می گوید:« خوشبختانه بر اساس مصاحبه اخیر معاون امور جنگل های سازمان جنگل ها، مجوزی برای این انتقال صادر نشده است. یعنی اگر این طرح بخواهد اجرا شود برای پاکتراشی جنگل نیاز به مجوز سازمان جنگل هاست که بعید می دانم سازمان با همه نقدهایی که بر چگونگی مدیریت منابع طبیعی کشور به آن وارد است چنین مجوزی را صادر کند.»
او در انتها با انتقاد از جامعه کارشناسی و دانشگاهیان مخالف “طرح انتقال آب خزر به کویر” گفت:« در جلسه ای که اخیرا در مرکز بررسی های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری برگزار شد نیز به تاکید بر این نکته تصریح شد که سازمان حفاظت محیط زیست هم برخلاف تصورات، تا کنون هیچ مجوزی برای این انتقال صادر نکرده و تنها دو پیشنهاد ارایه کرده که مجری طرح هم اعلام داشته هیچیک از این پیشنهادات قابلیت اجرا ندارد. حتی نیاز آبی برآورد شده و اعلام شده در طرح هم مورد تایید نهایی وزارت نیرو به عنوان کارفرما قرار نگرفته است.
آخرین دیدگاه‌ها