یکی از مهمترین مسائل پیش روی کشور در حوزه سدسازی، خطرات جدی زیست محیطی خواهد بود، که بهره برداری از سد به دنبال خواهد داشت. میزان حساسیت موضوع به حدی بالاست که این طرح به عنوان یکی ازبحران های گریبان گیر محیط زیست میبایست در فوریت اجرایی توسط فعالان و اساتید محیط زیست به بحث گذاشته شود
کاویان شیدانی
امروز بخش سدسازی توسط دولت ها مخالفان و موافقان بسیاری دارد که ایران هم از آن کشورهایی است که طی سه دهه گذشته در این حوزه فعالیت های چشمگیر و زیادی داشته است.
اصل مطلب موافقان سدسازی این جمله است که ما برای تامین آب شرب کشور و جلوگیری از هرگونه بحران اجتماعی در آینده نیازمند سدسازی هستیم و سخن مخالفان سدسازی هم عکس موافقان این است که خود سدسازی عامل بحران زا برای کشور و محیط زیست است و روند طبیعی زیست بوم منطقه را برهم زده و باعث بروز بحران در طولانی مدت می شود.
**آمریکا 400 سدش را تخریب کرد
استاد دانشگاه زنجان گفت: آمریکا به خاطر این که سدسازی روند طبیعی محیط زیست را مختل کرده بود، 400 سد خود را تخریب کرده است.
اینکه ما روش اشتباه کشورهای دیگر را بدون مطالعه در کشور خودمان انجام دهیم، به قطع جواب مورد نیاز را نخواهیم گرفت، چرا که ایران یک کشور خشک و نیمه خشک است.
وی تصریح کرد: بعضی ها می دانند که نباید این کارها را در کشور انجام دهند، اما دنبال مسائل دیگری هستند و به این موضوع اهمیت نمی دهند.
زنگنه اظهار داشت: جایگزین کردن روش دیگری به جای سد سازی اگر به ظاهر سخت باشد، اما به یقین از سدسازی بهتر خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: سدها منافع زیادی دارند و می توانند داشته باشند، ولی در این شرایط آب هوایی که تبخیرها پنج برابر بارندگی هاست، عقلانی نیست که ما چنین کاری کنیم.
زنگنه گفت: تشخیص نیاکان ما درست بوده و آنها به خوبی این مسئله را درک کردند که باید آبها را از راه های زیرزمینی مصرف کنند، لذا قنات ابداع شد.
وی تصریح کرد: منطقی نیست وقتی مثلا 250 میلیمتر متوسط بارندگی ماست و یکهزار و 200 میلیمتر میزان تبخیر آبها، سدسازی را ادامه دهیم، این روش نادرست و اشتباه است.
زنگنه افزود: برای ما قابل درک نیست این تعداد سدسازی و احساس می کنیم شاید از روی عمد است و چرایی آن مشخص نیست.
استاد دانشگاه زنجان خاطرنشان کرد: آب باران قبل از سدسازی ها، به راحتی و به طور طبیعی در سفره های زیرزمینی نفوذ داشت، اما الان ما این راه نفوذ را بستیم و نمی گذاریم سفره ها با روند قبلی تغذیه شوند.
وی تاکید کرد: کار را به جایی رساندیم و انقدر بی ضابطه مصرف کرده ایم که کنار رودخانه های ما فروچاله درست شده است و این یعنی یک فاجعه اتفاق افتاده است.
استاد دانشگاه زنجان گفت: موافقان سد سازی اگر حرفی برای دفاع از خود داشتند در این جلسه حضور می یافتند.
سوالی که اینجا قابل طرح می باشد این است که چرا مسئولان تنها به دنبال یک راه و آنهم سدسازی هستند، آیا واقعا راه دیگری برای تامین آب با کمترین ضرر به چرخه محیط زیست وجود ندارد؟
اگر ما می توانستیم به جای صرف هزینه های سرسام آور سدسازی فقط فرهنگ استفاده از آب را برای کشاورزان آموزش دهیم و روش های نوین آبیاری را در کشور فراگیر می کردیم، الان نیاز نبود با مصرف بی رویه منابع زیر زمینی توسط کشاورزان ،سدسازی با این حجم انجام شود.
برای این سوال،که چرا این همه سدسازی کرده ایم،پاسخی وجود ندارد به جز اینکه گفته اند ‘ما نادان بودیم’، ایا جواب قابل قبول است ،چرا هیچ اقدام عملکردی ویا حداقل تغییر رویکرد از جانب سارمان های ذیربط صورت نمیپزیرد؟؟، چرا اقدامات لازم را انجام نمی دهند؟
آیا دلیل انجام ندادن اقدامات مورد نیاز، چیزی به جز این است که مدیران بالادستی نمی خواهند هزینه ای برایشان ایجاد شود؟عدم تخصیص بودجه سازمان های مربوطه به این امر حیاتی ،چه دلیلی به جز چپاول ثروت مملکت وبی اهمیت بودن به اینده زیستگاهمان، میتواند داشته باشد؟؟
وضعیت فعلی محیط زیست در کشور، ناشی از برداشت نادرست از مفهوم توسعه است: وضعیت فعلی محیط زیست در کشور، ناشی از برداشت نادرست برخی مسئولان از مفهوم توسعه است.
مدیر باید مفهوم توسعه را آنچه که هست بداند، نه اینکه به خاطر برخورد سلیقه ای با سایر موضوعات به توسعه نیز سلیقه ای نگاه کند.
ترس برخی از محیط زیست و گاها مقابله با آن به خاطر برداشت نادرستی است که از مفهوم توسعه در کشور داریم و تا این نگاه در مدیران جاری است، وضعیت به همین منوال خواهد بود.
برای تامین آب شرب مردم چاه ها و برداشت های غیر مجاز را مسدود سازی کنیم، خیلی از مشکلات حل خواهد شد، لذا در جواب کسانی که می گویند این کار تبعات اجتماعی دارد، شبیه این است که چون عده ای قاچاق مواد مخدر می کنند و تعدادشان زیاد است را دستگیر نکنیم، چون تبعات خواهد داشت.
اگر این قاچاق تبعات دارد، آن هم تبعات دارد و قاچاق آب با قاچاق مواد مخدر هر دو قاچاق محسوب می شوند، نمی شود در این موارد که ضربه های مهلک و جبران ناپذیر به محیط زیست وارد می شود با اغماض نگاه کرد.
اگر آب تمام شود جنگ بین شهری و بین دو یا چند کشور رخ می دهد، اما تبعات اجتماعی دیگر قاچاق ها بعید است به این وسعت باشد.
باید برداشت هایی که با مجوز قانونی نیز هست را دوباره مورد بازبینی قرار دهیم، مثلا با چه منطقی به صنایع بزرگی مانند پتروشیمی، کاغذسازی یا فولاد مجوز بهره برداری داده ایم، مصرف آب کارخانه کاغذسازی چیزی حدود مصرف 30 هزار نفر آب شرب در یک شبانه روز است.
متاسفانه هر زمان صحبت از محیط زیست میشود، مسوولان مرتبط در این زمینه ،حتی از شنیدن موارد ابتدایی که فقط قسمت ناچیری از نقایصی است که سالهاست مشخص شده است ،سرباز میزنند و حتی حاضر به شرکت در جلسات نمیباشند
بحران محیط زیست در ایران روند تصاعدی به خود گرفته است ،زمان فکرکردن رو به اتمام بوده واجرای راهکارهای سازنده شدیدا مورد نیاز است.
کاویان شیدانی
آخرین دیدگاهها