نابودی تدریجی تالاب انزلی
کارشناسان مشکل اصلی تالابانزلی را کم‌آبی عنوان می‌کنند اما سازمان محیطزیست علاوه‌بر صدورمجوز برای سدلاسک، حامی طرحی‌شده که برخی آن را تیر خلاص بر پیکر تالابانزلی می‌دانند.
قایقی از میان گل‌های لاله‌مردابی آرام پیش می‌رود. اردک‌بلوطی سردرآب فرو می‌برد و عقاب‌تالابی چرخ‌زنان از قلمروی سرسبزش سان می‌بیند. پرستویی در قوسی بلند آسمان ابری را قیچی می‌کند، حواصیل خاکستری از کناره‌ی آب به‌تماشا نشسته و نی‌های بلند و نیلوفرهای آبی چندین جزیره کوچک را در خود پنهان کرده‌اند. مدت‌ها این تصویر آشنای تالابانزلی بوده اما حالا نگین‌گیلان از این وضعیت‌آرام و بی‌دغدغه خارج شده است. حالا عمق‌آب آنقدر کم‌شده که پره‌های‌قایق‌ها به کف‌تالاب گیر می‌کند، بوی‌تعفن تالاب را فراگرفته و قرار است سدسازان با مجوزرسمی سازمان محیطزیست همین‌مقدار آب را هم از تالابانزلی دریغ کنند. طرحی هم برای نجات تالاب «با فناوری نانو» رقم خورده است که بیشتر از آنکه آرامش‌خاطر به ارمغان آورده باشد دل مردم و فعالان محیطزیست را لرزانده است. اما معاون محیطزیست انسانی سازمان حفاظت محیطزیست همه اینها را طبیعی، مجاز، سنجیده و در راستای ملاحظات محیط‌زیستی می‌داند.
محیطزیست نمی‌تواند در مسیر اجرای پروژه لجن‌زدایی از بستر تالابانزلی به‌طور همزمان به‌عنوان کارفرما، پیمانکار و ناظر‌طرح عمل کند مسعود تجریشی گفته:نگرانی‌های شاکیان در موضوعات مختلف قبل از صدورمجوز طرح سد لاسک مدنظر بوده و مجوز زیست‌محیطی برای طرح مذکور با درنظر گرفتن تمام جوانب و ملاحظات زیست‌محیطی صادر و برای حصول اطمینان از رعایت آنها از مجری طرح تعهدات لازم زیست‌محیطی اخذ شده و در نهایت اداره‌کل حفاظت محیطزیست استان‌گیلان موظف‌به نظارت و پیگیری به‌منظور حسن‌انجام تعهدات خواهد بود.
اما سد لاسک تنها سرباز تیرانداز جوخه‌اعدام تالابانزلی نیست. نماینده‌مردم بندرانزلی در مجلس ضمن اعلام اختصاص‌بودجه ۸۵۰ میلیارد تومانی برای احیای تالابانزلی در مورد گروهی که با حمایت‌های سازمان حفاظت محیطزیست به‌عنوان مجری‌طرح احیاء تالابانزلی معرفی شده‌اند تصریح می‌کند:این گروه تحقیقاتی طبق نتایج مطالعات و آزمایشات انجام‌شده معتقدند با علم‌نانو می‌توان بستر تالاب را لجن‌زدایی و به‌مقدار قابل‌‌توجهی به‌عمق آن اضافه کرد.
محیطزیست متوجه نیست وقتی علت هنوز باقی است بفرض هم اگر شرکت مزبور بطور اصولی معلول را از بین ببرد باید مرتب قرارداد برای پاکسازی تجمع رسوبات‌آلی و معدنی جدید تمدید شود حسن خسته‌بند عدم به‌رسمیت شناختن تیم‌تحقیقاتی مورد حمایت سازمان حفاظت محیطزیست توسط ستاد نانو کشور را موضوعی بسیار نگران‌کننده دانسته و تصریح می‌کند:طبق آخرین رایزنی‌ها ستاد نانو گروهی‌که برای اجرای پروژه‌های احیاء تالابانزلی معرفی‌شده را به‌رسمیت نمی‌شناسد.
او با تأکید براینکه محیط|زیست نمی‌تواند در مسیر اجرای پروژه لجن‌زدایی از بستر تالابانزلی به‌طور همزمان به‌عنوان کارفرما، پیمانکار و ناظر طرح عمل کند عنوان می‌کند:این موضوع نیز یکی دیگر از ملاحظات و نواقص پروژه احیاء تالابانزلی است که با چهارچوب‌ها و ضوابط قانونی فاصله دارد.
تیرخلاص بر پیکرزخمی تالابانزلی
یک‌عضو پیشین شورای‌عالی جنگل نیز اجرای این طرح را «تیرخلاص جهل بر پیکرزخمی در حال‌فروپاشی تالابانزلی» می‌داند و می‌گوید:برای احیای یک‌سیستم طبیعی قبل از هر اقدامی علت یا علت‌های تخریب شناسایی و برای حذف آن اقدام عاجل معمول می‌شود. دوعلت عمده که تجمع رسوبات‌آلی و معدنی را در تالابانزلی از حدکنترل خارج‌کرده و زیست پالائی طبیعی را غیرممکن می‌سازد، عبارتند از رسوب‌گذاری ناشی از سوء‌مدیریت سازمان‌جنگل‌ها در حوضه‌آبریز تالاب که نیاز است با تدوین و اجرای برنامه عمل آبخیزداری با محوریت عملیات بیولوژیک تهدید تا حدمقبول تعدیل شود. دیگر علت‌عمده فاضلاب مناطق‌مسکونی، صنعتی و… است که به‌این اکوسیستم شکننده و منحصر به‌فرد سرازیر می‌شود که ضرورت دارد در اسرع‌وقت حسب‌ضوابط موجود اعمال قانون لازم معمول شود.
اگر دی‌اکسید تیتانیوم در زنجیره‌غذائی به‌انسان انتقال‌یابد ریسک عفونت در بدن‌انسان را افزایش می‌دهد، همچنین اختلال در ترکیب ویتامین‌ها را فراهم می‌آورد و در محل مورداستفاده هرگونه تماس‌بدنی خطرناک استمرتضی شریفی ادامه می‌دهد:محیطزیست، کاری به‌علت‌ها ندارد. با چراغ‌خاموش و بطور شبهه‌برانگیز قرارداد حدود هزار میلیاردی با یک شرکت نانو صنعت منعقد می‌کند که بدون رزومه قابل‌قبول در محیطزیست طبیعی و تالاب ادعا دارند که معلول را از بین خواهند برد. یعنی محیطزیست متوجه نیست وقتی علت هنوز باقی است بفرض هم اگر شرکت مزبور بطور اصولی معلول را (که چنین نیست) از بین ببرد باید مرتب قرار داد برای پاکسازی تجمع رسوبات‌آلی و معدنی جدید تمدید شود.
او تصریح می‌کند:مباحث‌مطروحه در ارتباط با سهامداران شرکت یادشده و دغدغه رانت هم مطرح است. نظربه حساسیت‌امر انتظار است دستگاه‌های‌ناظر در ارتباط با رزومه‌فنی شرکت و سهامداران آن شفاف‌سازی کنند. حتی برای پروژه‌های‌تحقیقی معمول است ضمن اشاره‌به تحقیقات‌مشابه انجام‌گرفته در سطح‌جهانی و ملی و بکار مشابه فردحقیقی و حقوقی نیز اشاره شود. اجرای طرح پایلوت با حساسیت بیشتر در مرحله بعدی انجام می‌گیرد. گفته می‌شود بدون ذکر نمونه‌ای که در دنیا اجرا شده باشد برنامه اجرائی در سطح کل تالاب در دست اقدام است و شایسته نیست اجازه داده شود تیر خلاص جهل بر پیکر زخمی در حال فروپاشی تالابانزلی فرود آید.
عضو پیشین شورای‌عالی جنگل می‌گوید:من هیچگونه تخصصی در نانوتیتانیوم ندارم منتها به‌عنوان جنگلبان و محیط‌بان انتظار دارم همانطوری که مدیر شرافتمند اداره محیطزیست انزلی چنین خواسته، به‌طور مستند و شفاف اثرات محیط‌زیستی آن بیان شود هرچند که البته حضرات می‌فرمایند اثرسوء ندارد! در صورتی‌که با یک مرور منابع (Titanium dioxide TiO2) در حد اطلاعات‌عمومی در می‌یابیم اگر دی‌اکسید تیتانیوم در زنجیره‌غذائی به انسان انتقال یابد ریسک‌عفونت در بدن‌انسان را افزایش می‌دهد و این بدین‌مفهوم است که سیستم‌ایمنی بدن از کار می‌افتد و این یعنی سرطان. همچنین اختلال در ترکیب ویتامین‌ها را فراهم می‌آورد و در محل مورداستفاده هرگونه تماس‌بدنی خطرناک است. پس اعتقاد راسخ داریم در جهت منفعت‌طلبی دارند به‌مردم دروغ می‌گویند.
یک‌پنجم آب تالابانزلی از دست می‌رود/دلیل کلنگ‌زنی مخفیانه چیست؟
عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع درباره سد لاسک که دیگر عضو جوخه دونفره اعدام تالابانزلی است می‌گوید:وزیرنیرو باحضور استاندار، چند مقام‌محلی و نماینده‌مجلس به‌صورت مخفیانه پروژه را کلنگ‌زنی کردند. من از منطقه بازدید کردم و اغلب هموطنان ما در ۶ یا ۷ روستایی که قرار است زیرآب برود به‌شدت نگران این ماجرا هستند و معترضند که چرا عملیات کلنگ‌زنی اینقدر مخفیانه بوده است. حتی رئیس شورای‌شهر لاسک گفتند که اصلاً اجازه ندادند که من در این مجلس حضور پیدا کنم.
۱۰۰هکتار از جنگل‌های ارزشمند هیرکانی را قطع کنیم، دو هزار نفر را آواره کنیم، هزار میلیارد تومان هزینه کنیم و یک‌پنجم آب ورودی به تالابانزلی هم از دست برود؟
محمد درویش تأکید می‌کند:چند روستا یا کلاً زیرآب می‌روند و یا بخش‌هایی از آنها زیرآب می‌رود و زمینهای آنها از دسترس خارج می‌شود. اهالی به‌شدت از این مسئله احساس سرخوردگی و نگرانی می‌کنند. یکی از نکات مهم در سدسازی، بحث‌های اقتصادی‌اجتماعی آن است. یعنی اگر نتوانند جامعه‌مردمی را راضی کنند، نباید سد ساخته شود و اینها چون نمی‌توانستند این جامعه‌فردی را راضی کنند، مخفیانه کلنگ احداث سد را زده‌اند که این واقعاً بی‌اخلاقی بزرگی است.
این فعال محیطزیست هشدار می‌دهد:۱۰۰ هکتار از جنگل‌های ارزشمند هیرکانی را قطع کنیم، نزدیک به دوهزار نفر را آواره کنیم و هزارمیلیارد تومان هزینه کنیم و درنهایت این آب که قرار است به تالابانزلی برود، تالابی که به‌شدت با کمبود آب‌ورودی مواجه است و درحال خشک‌شدن است، یک‌پنجم از آب موجود را از دست بدهد؟
درویش ادامه می‌دهد:تالاب بین‌المللی انزلی که زمانی عروس‌تالاب‌های ایران بود، اکنون بوی‌تعفن زیادی می‌دهد که نمی‌توانید نزدیک آن شوید. بیش از ۷۰ لوله فاضلاب مستقیماً فاضلاب صنعتی و خانگی را وارد تالابانزلی می‌کند. آن‌وقت طرح تصفیه‌خانه تالابانزلی ۴۰۰میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد که چون تأمین نشده، ساخته نشده است.
عمق‌تالاب به نیم‌متر رسیده است
پونه نیکوی، فعال محیطزیست، هم درباره کاهش آب ورودی به تالابانزلی می‌گوید:تالابانزلی از سال ۵۴ جز لیست تالاب‌های بین‌المللی تحت کنوانسیون‌های بین‌المللی رامسر به‌ثبت رسیده است که آب‌شیرین دارد و از ۱۱ حوضه آبخیز تغذیه می‌شود. عمق ۱۵-۱۶ متری که تالاب در سالهای قبل داشته الان بهکمتر از نیم‌متر رسیده است و یکی از بزرگترین مشکلات آن کم‌آبی است که عده‌ای بدون ارائه هیچ سند علمی مشکل آن را رسوبات اعلام می‌کنند. تاکید می‌کنم هیچ سند علمی‌ای برای این ادعا وجود ندارد.
تا روز سی‌ام اردیبهشت در صفحه مربوط به سد لاسک در درگاه شرکت مدیریت منابع‌آب ایران هدف از ساخت این سد کشاورزی عنوان شده بود اما پس از چاپ‌گزارشی در رسانه‌ها دوستان به‌صرافت افتادند که شرب را هم به‌اهداف بیافزایند نیکوی تأکید می‌کند:مشکل اصلی تالاب کم‌آبی است اما اینها به‌بهانه رسوبات، زمین را می‌کنند. ورودی آب هم خیلی کم‌شده و همچنین پسرفت آب‌دریا هم بی‌تأثیر نبوده که البته مشکل‌اصلی نمی‌تواند این باشد. مشکل اصلی تالابانزلی کم‌آبی و عدم‌تأمین حقابه است.
او در پاسخ به‌اینکه سد لاسک چه‌مشکلی برای تالاب ایجاد می‌کند می‌گوید:حدود ۱۰درصد از آب‌تالاب را رودخانه امامزاده ابراهیم تأمین می‌کند که اگر این سد احداث شود درواقع میخ است بر تابوت‌تالاب. در نظر بگیرید در کنار کاهش ورودی آب، ورود فاضلاب‌های خانگی شهرستان‌های رشت، بیش از ۷۰ دهنه فاضلاب‌انزلی، فاضلاب‌های صومعه‌سرا، فومن و ماسال را هم داریم که وارد تالابانزلی می‌شود.
این فعال محیطزیست یادآور می‌شود:شهریورماه سال گذشته بود که عنوان کردیم براساس قانون دسترسی آزاد به اطلاعات، می‌خواهیم مجوز سد را ببینیم و اگر این سد مجوز دارد به‌ما نشان دهید چون سند ارزیابی آن پر از اشتباه است. سند ارزیابی زیست‌محیطی را بررسی کردیم و گفتیم از بزرگترین آسیب سد لاسک یعنی آسیب‌هایی که به تالابانزلی وارد می‌کند هیچ اشاره‌ای در سند ارزیابی نیست. بعد در جلسه‌ای عنوان کردند مجوز داریم و وقتی این موضوع را رسانه‌ای کردیم، آذرماه ۹۷ خبری منتشر شد که مجوز سد لاسک صادر شد. یعنی در شهریور ۹۷ برای سدی که مجوز نداشت، سوله، کلنگ و روبان کاری کرده بودند و وزیر قصد آمدن داشت که با ورود خردمندانه تشکل‌ها و فعالان محیط‌زیستی به تعویق افتاد.
از بزرگترین آسیب سد لاسک یعنی آسیب‌هایی که به تالابانزلی وارد می‌کند هیچ اشاره‌ای در سند ارزیابی نیست. این چه سدی است که اول می‌گویند لاستیکی است و بعد بتنی؟ ۵۱۸ میلیارد تومان فقط برای تجهیز کارگاه؟ چرا اینها برای آبخیزداری هزینه نمی‌شود؟
نیکوی ادامه می‌دهد:حالا با این توضیح سؤالات بسیاری در ذهن مردم به‌وجود می‌آید. اولاً چرا برای سدی که مجوز ندارد وزیر دعوت می‌کنید که زمین کلنگ بخورد؟ چرا سند ارزیابی اینقدر مشکل دارد؟ آیا سند ارزیابی تصویب شده است؟ این چه سدی است که اول می‌گویند لاستیکی است و بعد بتنی و بعد بهانه دیگر می‌گیرند؟ اول می‌گویند ۶ روستا، بعد ۷ و بعد هم می‌گویند کلاً یک روستا زیرآب می‌رود؟ اول می‌گویند مشکل کشاورزی بعد می‌گویند مشکل آب‌شرب و در سفر دوم وزیر به قصد کلنگ‌زنی که در تیترها به بازدید تغییر می‌کند.
او تصریح می‌کند:می‌گویند ۷۵درصد آب پشت سد را می‌خواهند به حقابه محیط‌زیستی اختصاص بدهند! این عدد خیلی کذایی است این عدد یعنی تقریباً تمام آب سد، چون برخی تبخیر می‌شود و باقی رسوبات است. با این حساب شما اصلاً چرا می‌خواهید سد بزنید؟ در یکی از پرباران‌ترین مناطق بهانه‌ی آب‌شرب را آورده‌اند. تالابانزلی همین‌الان وضعیت نامساعدی دارد حالافکر کنید همین نفس‌های بریده بریده‌اش را هم بخواهیم از او بگیریم. چرا در معادلات و فرمول‌هایی که برای سد نوشته‌اند اینقدر تناقض وجود دارد؟ ۵۱۸ میلیارد تومان فقط برای تجهیز کارگاه؟ چرا اینها برای آبخیزداری هزینه نمی‌شود؟
از مطالعات لازم بی‌بهره‌ایم
کشمکش بین فعالان محیطزیست و کارشناسان آب بر سر سدسازی کشمکش تازه‌ای نیست اما حتی کارشناسان صنعت آب هم روی‌خوشی به سد لاسک نشان نمی‌دهند.
محمد کهنسال، کارشناس صنعت‌آب، در این‌باره می‌گوید:درخصوص سد لاسک در عجبم که چطور معاون محیطزیست انسانی سازمان حفاظت محیطزیست در تمام مصاحبه‌اش به انسان و اجتماع و مسائل مبتلا به اجتماعی ناشی از این دست پروژه‌ها که درخصوص لاسک مردم چند روستا را آواره می‌کند حتی به‌قدر حرف و کلمه‌ای نپرداخته است.
موضوع برآورد نیاز آن هم برای سالهای آینده پیچیدگی‌های زیادی دارد که ما از داشتن چنین مطالعه یا پژوهشی اساساً بی‌بهره هستیم
او ادامه می‌دهد:عمده مصارف آب را به سه زمینه صنعتی، کشاورزی و شرب دسته‌بندی می‌کنند و جالب اینجاست که تا روز سی‌ام اردیبهشت در صفحه مربوط به سدلاسک در درگاه شرکت مدیریت منابع‌آب ایران هدف از ساخت این سد کشاورزی عنوان‌شده بود اما پس از چاپ گزارشی در رسانه‌ها در روز مذکور با عنوان «سدلاسک به‌نام شرب، به‌بهانه کشاورزی» دوستان به‌صرافت افتادند که شرب را هم به‌اهداف بیافزایند!
کهنسال توضیح می‌دهد:فرض کنیم می‌خواهیم در محدوده جغرافیایی استان گیلان نیازهای آبی مثلاً سال ۱۴۳۰ را برآورد و برای تامین آن برنامه‌ریزی کنیم. آیا می‌شود از کارشناس هر اداره در هر شهرستان اطلاعاتی را به‌صورت مستقل دریافت کرد و با جمع‌کردن آنها به عدد و رقم مورد نیاز رسید؟ پاسخ کسی که ذره‌ای اطلاع از علم برنامه‌ریزی و مدیریت داشته‌باشد قطعاً به‌این سوال منفی است. موضوع برآورد نیاز آن‌هم برای سالهای آینده پیچیدگی‌های زیادی دارد که لازم است مورد بررسی‌دقیق قرار گیرد و تدوین چنین برنامه‌ای زمانی قابل‌اتکا است که حاصل پژوهش و مطالعه یک‌تیم کامل از متخصصین زمینه‌های مختلف فنی، اکولوژیکی، اقتصادی، مدیریت، علوم‌انسانی اعم از جامعه‌شناسی، علوم‌سیاسی و … باشد. ما از داشتن چنین مطالعه یا پژوهشی اساساً بی‌بهره هستیم.
آخرین دیدگاهها