انتقال شبهه‌برانگیز “زباله‌های خطرناک کلره پتروشیمی” به قزوین و گیلان

مراحل بازیافت 17 هزار تن “پسماند کلره” که از واحدهای پتروشیمی استان خوزستان به دو استان قزوین و گیلان منتقل شده از آغاز سال جاری با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست توسط “شرکت بلیش” در این دو استان در حال انجام است.

پسماندهایی که پس از بازیافت، ته‌ماندی خطرناکتری به جا می‌گذارند که امحایشان تنها در کوره‌های مخصوص با دمای بیش از 1200 درجه سانتیگراد مقدور است.

امحای پسماندهای کلره، مستلزم تعبیه کوره‌هایی با دمای 1200 تا 1400 درجه سانتیگراد

علی مریدی؛ مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به خبر صدور مجوز از سوی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی برای امحای زباله‌های حاوی کلر در مجموعه‌ای فاقد کوره‌های مناسب به رسانه‌ها گفته بود:

“سوختن پسماند‌های آلی کلردار منجر به تولید 17 ماده سمی می‌شود؛ مجموع این 17 ترکیب کلر که تحت عنوان دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها شناخته می‌شوند، نباید از دو دهم نانوگرم بر مترمکعب بیشتر باشد و این امر محقق نمی‌شود، مگر با شکستن حلقه‌ها و پیوند ترکیبات کلر در دمای بالای 1200 درجه؛ در نتیجه، امحای پسماند‌های حاوی کلر، مستلزم فراهم کردن دمایی بین 1200 تا 1400 درجه سانتی‌گراد است.

مریدی در پاسخ به اینکه چرا برای سوخت غیراصولی سه هزار تن حلال کلردار، در کوره‌هایی فاقد شرایط لازم از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی مجوز صادر شده گفته بود: بر اساس تفویض اختیار‌های اخیر، ادارات کل استانی، می‌توانند مجوز‌هایی از این دست را صادر کنند اما در صورتی که چنین مجوزی صادر شده باشد، ستاد به منظور جلوگیری از آلایندگی شدید محیط زیستی ورود خواهد کرد.”

هرچند پیگیری‌های مریدی به جلوگیری از انتقال زباله‌های کلره مذکور به استان مرکزی منجر شد و جلوی سوزانده شدنشان در شرایطی نامناسب و خطرناک را گرفت اما حالا ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌های قزوین و گیلان برای بازیافت به ترتیب 12 هزار و 5 هزار تن از همین زباله‌های حاوی کلر توسط یک شرکت مدیریت پسماند به نام بلیش مجوز صادر کرده‌اند.

اما شرکت بلیش برای این پسماندهای خطرناک که از واحدهای پتروشیمی خوزستان به قزوین و گیلان رسیده‌اند چه سرنوشتی رقم خواهد زد؟! بخوانیم:

برنامه‌ای برای امحا نداریم؛ پسماندهای کلره را صد در صد بازیافت می‌کنیم!

علیرضا حق‌گو؛ مدیرعامل شرکت بلیش در این باره به تسنیم می‌گوید: شرکت بلیش هیچ برنامه‌ای برای امحای پسماندهای کلره ندارد؛ سیاست این شرکت، استفاده صد‌در‌صد از این پسماندهاست؛ ما به همراه حدود 20 شرکت دیگر در سطح کشور این سیاست را در پیش گرفته‌ایم و بیش از 80 درصد پسماندهای ای‌دی‌سی را طی فرایند بازیافت به چرخه تولید برمی‌گردانیم.

وی ادامه می‌دهد: امروز دانش فنی ما و کارشناسان ما به حدی رسیده که بتوانیم بخش عمده این پسماند را به خلوص بیش از 90 درصد رسانده و به شرکت‌های پتروشیمی بازگردانیم؛ در واقع ما پیمانکار این واحدهای پتروشیمی هستیم. شرکت‌هایی که پیشتر، پسماندشان را به کشورهایی مانند قطر می‌دادند تا حدود 10 درصد از ترکیبات تتراکلرید کربن را از آن جدا کرده و با خلوص بالا دوباره به آنها تحویل دهد؛ حالا ما با یک راکتور و با برخورداری از دانش مهندسان، این کار را انجام می‌دهیم.

مدیرعامل شرکت بلیش یادآور می‌شود: آن بخش عمده از پسماند کلره را خود واحد پتروشیمی‌های لازم دارند؛ از طرفی، امحای این پسماند به انرژی بسیار زیادی احتیاج دارد به همین دلیل به جای صرف انرژی بسیار برای از بین بردن، این پسماند را که ارزش اقتصادی بسیاری دارد بازیافت می‌کنیم و واحدهای پتروشیمی تحویل می‌دهیم؛ این سیاست کلان پتروشیمی است و اشتغال‌زایی به همراه دارد.

بخش جامد و خطرناک پسماندهای کلره تا زمان تعیین تکلیف دپو می‌شوند

حق‌گو در پاسخ به اینکه شرکت بلیش برای ته‌ماند جامد و خطرناک باقی‌مانده از بازیافت پسماندهای کلره چه تدبیری اندیشیده است، می‌گوید: همین 10 درصد را هم امحا نمی‌کنیم؛ این ته‌ماند در کشور چین طرفدار دارد و برای آن مشتری داریم، می‌توان از آن کک گرفت و در ایران هم بر اساس یک فرمولاسیون به قیر اضافه می‌شود و برای آسفالت مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ نگاه ما بازیافت صد‌در‌صد است و دورریز نداریم چرا که هم ارزش اقتصادی این ماده برای ما به ویژه در شرایط اقتصادی کنونی بسیار بالاست و هم هزینه امحا در کشور ما بسیار زیاد است.

وی ادامه می‌دهد: ما در شرکت بلیش، فعلا این ته‌ماند را در مخازن بتنی بدون هیچ تماسی با طبیعت دپو می‌کنیم؛ آزمایش‌هایی انجام داده‌ایم تا از این مواد برای تهیه دو نوع چسب ژله‌ای استفاده کنیم؛ یک عایق ضد حریق و یک عایق رطوبت که تنها در دماهای بسیار بالا می‌سوزد و کلر آزاد می‌کند؛ این چسب‌ها که در حال حاضر به قیمت کیلویی 12 دلار از چین وارد می‌شوند کاملا بی‌خطر هستند و در صورت تایید شرکت استاندارد، توسط شرکت بلیش از پسماندهای کلره تولید خواهند شد.

مدیرعمل شرکت بلیش با بیان اینکه بازیافت پسماندهای کلره خوزستان در قزوین و گیلان از سال جاری آغاز شده می‌گوید: در حال حاضر برای استفاده از این پسماندهای بازیافت‌شده بین شرکت‌های پتروشیمی مناقصه برگزار شده است. به علاوه مشکل گمرک را هم حل کرده‌ایم و می‌توانیم بخشی از پسماندهای بازیافت‌شده را صادر کنیم؛ در کل باید بگویم صنعت از این پسماندهای بازیافت‌شده استقبال می‌کند به ویژه برای برخی مواد که واردات آن تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گرفته می‌توان از این پسماندهای بازیافتی کمک گرفت و مانع خروج ارز شد به عنوان مثال اگر بتوانیم از این پسماندها 12 درصد تتراکلرید کربن استحصال و برای تولید مواد شوینده استفاده کنیم موفقیت مهمی به دست آورده‌ایم.

راهکار مدیریت پسماندهای کلره: بازیافت یا امحا؟

اما علی‌اکبر یوسفی، استاد پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی درباره پسماندهای کلره پتروشیمی به تسنیم می‌گوید: در فرایند تولید پی‌وی‌سی، پسماندهای کلره (ای‌دی‌سی) تولید می‌شود؛ این پسماندها شامل دو بخش سبک و سنگین است که بخش سبک قابلیت بازیافت دارد؛ با تقطیر این پسماندهای سبک، مواد کلردار به دست می‌آید که می‌تواند دوباره وارد خط تولید شده و برای تولید مجدد پی‌وی‌سی مورد استفاده قرار گیرد؛ الان با این قیمت قیر، این مواد ارزشمند است.

وی ادامه می‌دهد: بخش جامد و سنگین پسماندهای ای‌دی‌سی، قابلیت تبدیل به پلیمرهای دیگر را ندارد بنابراین یا باید در کوره‌هایی با دمای بالا سوزانده و امحا شده یا طی عملیاتی دقیق پلیمریزه شده و به عنوان پرکننده در تولید آسفالت مورد استفاده قرار گیرند، مشروط بر اینکه استفاده این مواد در تولید آسفالت، اصولی بوده و به پخش‌شدنشان در آسفالت منجر نشود.

این استاد استاد پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی یادآور می‌شود: در حال حاضر هر دو بخش پسماند، توسط پتروشیمی بندرامام در دمای بالای 1300 درجه امحا می‌شود که مستلزم صرف انرژی زیاد و ورود دی‌اکسید کربن و ترکیبات کلردار به هواست. با این حال، از آنجا که پسماندهای ای‌دی‌سی بسیار خطرناک هستند اگر بنا باشد طی روندی غیراصولی بازیافت شوند باید گفت که سوزاندنشان به مراتب کم‌خطرتر است.

وی با بیان اینکه، ترکیبات حاصل در بازیافت بخش سبک پسماندهای کلره در برخی از کشورها خریدارانی دارد، می‌گوید: متاسفانه برخی کشورها مانند اوکراین، مشتری خوبی برای محصولات بازیافت بخش سبک پسماندهای ای‌دی‌سی مانند اتیلین تری‌کلراید هستند و با اضافه کردن آنها به گازوئیل، آلودگی محیط زیست را به همراه می‌آورند.

صدور مجوز بازیافت از سوی مسئولان محیط زیست و پرسش‌های بی‌پاسخ

یوسفی تاکید می‌کند: برای بخش سبک پسماندهای کلره همانطور که گفتم بهترین گزینه، بازیافت و بازگرداندنشان به خط تولید است امادر صورتی که بنا باشد پسماندهای کلره به ویژه بخش سنگین و خطرناک آنها به جای امحا، بازیافت شده و مورد استفاده قرار بگیرد، نظارت و تایید بر عملکرد اصولی شرکت‌های مربوطه، به منظور جلوگیری از پیامدهای جبران‌‌ناپذیر برای سلامت عمومی و محیط زیست ضروری است.