معضل سگ های گله در قلمرو یوزهای میاندشت

حضور سگ های چوپانان از تهدید های یوزپلنگ ایرانی در میاندشت شهرستان جاجرم است اما کمبود اعتبار مانعی برای خروج این دام ها از قلمرو این گونه ارزشمند و زیبا شده است.

میاندشت جاجرم در خراسان شمالی، تنها زیستگاه مولد یوز در کشور است و این استان بیشترین یوزها را در واحد سطح دارد.
محدود بودن قلمرو سبب شده تا یوزهای متولد شده در میاندشت جاجرم، برای افزایش قلمرو به استان سمنان بروند. در این میان، حضور گله های دام در مراتع میاندشت جاجرم، عرصه را بر یوزها تنگ کرده و زیستگاه آنان را به خطر انداخته است.
حضور دام در مراتع سبب شده است که علوفه مورد نیاز آهوان، به عنوان طعمه اصلی یوزپلنگ ایرانی، تحت شعاع قرار گیرد و زیست این گونه هم به مخاطره افتد.
در این سال ها، خشک سالی ها و از بین رفتن مراتع، آهوان را به حاشیه روستاها کشانده است و آنان را در معرض خطر شکار قرار داده است.
دوستداران محیط زیست خواستار خروج دام از مراتع میاندشت جاجرم هستند اما، مسئولان محیط زیست می گویند این امر نیازمند اعتبارات زیاد است علاوه بر آن، دامداران از گذشته صاحب حق عرفی شده اند و برای خروج از مراتع باید حق آنها پرداخت و رضایت آنان کسب شود.

* تنها 1500 فقره پروانه چرا خریداری شده است
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در این باره گفت: سال گذشته پروانه چرای یکهزار و 500 راس دام گله داران در میاندشت جاجرم خریداری شد.
سیداصغر مطهری اظهار داشت: خرید پروانه چرای دام، به منظور حمایت از یوزپلنگ آسیایی و کاهش حضور دام در زیستگاه انجام می شود و در این باره باید اعتبار مورد نیاز تامین شود.
وی افزود: برای خرید پروانه چرای یکهزار و 500 راس دام، سه میلیارد ریال اعتبار هزینه شده است.
وی تصریح کرد: بر اساس مشاهدات یوزها در منطقه حفاظت شده میاندشت جاجرم، این منطقه با داشتن بیشترین شمار یوز در واحد سطح، پویاترین زیستگاه یوز آسیایی در کشور به شمار می رود.
مطهری اظهار داشت: چرای دام در میاندشت جاجرم علاوه بر کاهش مراتع در دسترس آهوان، تهدید برای یوزها است زیرا حضور سگ های گله ممکن است توله ها و حتی یوزهای بالغ را شکار کنند.
وی تاکید کرد: امنیت یوزها، توسط سگ ها در معرض خطر است و از آنجا که در سالهای اخیر، جمعیت یوز و توله ها در میاندشت افزایش یافته، باید برای تامین امنیت این گونه ارزشمند، میزان حضور دام ها محدود شود.
مدیرکل حفاظ محیط زیست خراسان شمالی گفت: کاهش جمعیت دام در منطقه میاندشت، سبب بهبود وضعیت مراتع و کمک به افزایش جمعیت آهوان به عنوان طعمه یوز می شود.

* کمبود اعتبار
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان جاجرم در این باره گفت: در میاندشت جاجرم، پروانه چرای 14 هزار راس دام باید خریداری و حق دامدار پرداخت شود که اعتبار مورد نیاز این امر بسیار زیاد است.
سیدمحمد موسوی اظهار داشت: در صورت روند کنونی برای تامین اعتبار، خروج دام ها از میاندشت جاجرم و توسعه قلمروز یوزپلنگ ها سال های سال به طول می انجامد.
وی افزود: پارسال پروانه چرای یکهزار و 500 را دام در میاندشت جاجرم خریداری و از حضور دام در این منطقه کاسته شد، این اقدام از برنامه های سال 96 بود که در سال 97 اجرا شد اما، امسال هنوز اعتباری برای این امر ابلاغ نشده است.
موسوی خاطرنشان کرد: خرید پروانه چرای دام به منظور کاهش حضور دام و سگ های گله در منطقه و به دنبال آن افزایش امنیت گونه ارزشمند و در معرض انقراض یوزپلنگ در میاندشت اجرا می شود.
موسوی اظهار داشت: حذف پروانه های چرای دام از مراتع میاندشت در برنامه های حفاظت محیط زیست قرار دارد اما در این باره با کمبود اعتبار روبه رو هستیم.
وی، حضور آهوان در مناطق پیرامونی روستاها را یکی از تهدیدها برای این گونه دانست و از دامداران و روستاییان خواست از آسیب رساندن به آهوان خودداری کنند.
وی اظهار داشت: در این سال ها، مردم به اهمیت حفاظت از یوز آسیایی به عنوان گونه ارزشمند در تنوع زیستی، واقف شده اند و روستاییان هم همکاری های خوبی دارند البته از روستاییان و جوامع محلی انتظار می رود در این باره همکاری ها را بیشتر کنند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان جاجرم افزود: بارندگی های امسال سبب افزایش میزان تولید علوفه در مراتع شده است و از این رو پیش بینی می شود جمعیت آهوان این منطقه امسال افزایش یابد.

* هنوز هیچ پروانه ای باطل نشده است
رئیس اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی هم در این باره گفت: گله داران و روستاییان به لحاظ عرفی، در مراتع صاحب حق هستند و خروج آنان از منطقه میاندشت تنها با خرید پروانه چرای دام میسر است.
علی اسدی اظهار داشت: باطل شدن پروانه چرای دام از طرف محیط زیست پیگیری و با توافق دامدار انجام می شود و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری نمی تواند نسبت به تمدید پروانه ها اقدام نکند زیرا دامداران از گذشته صاحب چرا بوده حضور دام در مراتع حق عرفی آنان محسوب می شود.
وی افزود: در منطقه میاندشت جاجرم، 181 دامدار برای 17 هزار راس دام، پروانه چرا دارند و تا کنون هیچ پروانه ای از آنان به صورت رسمی باطل نشده است.
ایجاد پارک ملی «ضامن آهو» با 15 هزار هکتار وسعت، از دیگر اقدامات موثر سالیان اخیر در منطقه حفاظت شده میاندشت جاجرم برای زیست و ماندگاری یوز و توله های آن است.
پناهگاه حیات وحش میاندشت و پارک ملی ضامن آهوی جاجرم، عرصه ای امن برای تولید مثل و زاد و ولد یوز به شمار می رود.
«کوشکی»، یوزپلنگ نر منطقه میاندشت جاجرم که در شرایط نیمه اسارت نگهداری می شد، چند سال پیش برای اجرای طرح تکثیر این گونه به تهران منتقل شد.
منطقه حفاظت شده میاندشت، 85 هزار هکتار وسعت دارد و از امن ترین زیستگاه های یوز ایرانی محسوب می شود.
منطقه میاندشت جاجرم که در سال 1352 زیر حفاظت قرار گرفته، پوشیده از دشت های وسیع با اقلیمی خشک، نیمه خشک و تراکم گیاهی نسبتا مطلوب است.
وجود رودخانه کال شور سبب شده تا منطقه حتی در زمان خشکسالی هم چندان با مشکل کم آبی روبه رو نباشد.