دعوا بر سر گورستان طلای کثیف پایتخت

جایی که سال هاست طلای کثیف میلیون ها نفر ساکن در پایتخت و اطراف آن را در آنجا دفن و بازیافت می کنند و بوی نامطبوع اطراف آن نیز محل بحث و تایید و انکار قرار دارد.

در حالی که وضعیت نامناسب مجتمع پردازش و بازیافت زباله آرادکوه از مهمترین کانون های اصلی بوی نامطبوع در کهریزک در نزدیکی فرودگاه امام خمینی(ره) عنوان می شود، مسئولان شهری تهران که مدیریت آرادکوه زیرنظر آنهاست ضمن اینکه می گویند بو ارتباطی با این مجتمع ندارد، توپ موضوع ساماندهی را به زمین سازمان محیط زیست می اندازند.
به گزارش ایرنا مسئولان چندی قبل اعلام کرده اند که آرادکوه باید منتقل شود و بخشی از منظور از ساماندهی نیز به همین موضوع بر می گردد.
مجتمع پردازش و بازیافت زباله آرادکوه کهریزک در کیلومتر 23 جاده قدیم تهران – قم و در جنوب کهریزک قرار دارد.
برابر گزارش ها در این مرکز روزانه به طور متوسط هشت هزار تُن انواع پسماندها از منابع مختلف تولید همچون مناطق 22 گانه، شهرک و شهرهای اطراف تهران، مراکز بهداشتی و درمانی، لجن، سرشاخه و غیره امحا، دفع یا بازیافت می شود.
این حجم وسیع از دفن زباله در حالی یکی از کانون های اصلی بوی نامطبوع در مسیر عوارضی تهران – قم تا فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) بویژه در ماه های گرم سال خوانده می شود که پس از چندسال هنوز بدون حل مانده است و گفته شده که 70 میلیاردتومان هم برای مطالعه این موضوع اختصاص داده اند.
اما از زمان خبری شدن ضرورت جابه جایی آرادکوه، اختلاف نظر بر سر متولی ساماندهی آرادکوه میان دو نهاد شهرداری و محیط زیست گرهی بر مشکلات این مجتمع پردازش و بازیافت زباله افزوده است.

** دستور رئیس جمهوری به شهرداری تهران
چندی پیش درخصوص رسیدگی به وضعیت این مجتمع بازیافت، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور اعلام کرد:« رئیس جمهوری به شهرداری تهران دستور داده این مجتمع به مکانی مناسب منتقل شود.»
«عیسی کلانتری» در جریان بازدید از محل تصفیه خانه واحدهای صنعتی مستقر در جنوب غرب استان تهران گفته بود: به احتمال زیاد این مجتمع به 100 کیلومتر پایین تر و به مناطق کویری جنوب پایتخت انتقال می یابد.
رئیس سازمان محیط زیست حقوق شهروندان را در داشتن هوای پاک مهم دانسته و افزوده بود: مناطق جنوبی پایتخت شرایط زیست محیطی مناسبی ندارند و مردم این منطقه از پساب، پسماند و بوی نامطبوع ناشی از تصفیه خانه ها رنج می برند که باید این مشکلات هر چه زودتر حل و فصل شود.
وی تاکید کرده بود: با نظر مقام معظم رهبری و رئیس جمهوری باید بوی نامطبوع این منطقه بخصوص در اتوبان تهران به قم و محدوده فرودگاه امام خمینی (ره) برطرف شود.
در این زمینه مسئولان استانی نیز ورود کرده اند به گونه ای که استاندار تهران در جلسه ای گفته بود: باید برای مدیریت پسماندها در استان و محدوده مجموعه دفن زباله آرادکوه در این محدوده کار علمی انجام شود تا بوی نامطبوع حاصل از انباشت آنها هم از بین برود.
«انوشیروان محسنی بندپی» به اختصاص 70 میلیارد تومان در دولت برای مطالعه در خصوص نحوه ساماندهی بوی نامطبوع اطراف فرودگاه امام (ره) اشاره و بیان کرده بود که 50 درصد این اعتبار تخصیص یافته است.
اینها بخشی از تذکرهایی است که مسئولان به نهادهای مربوطه داده اند ولی همچنان دعوا بر سر مسئول اصلی ساماندهی مجتمع آرادکوه محل پرسش است زیرا نه تنها شهرداری و محیط زیست از پذیرش این موضوع شانه خالی بلکه دیگری را متولی می دانند و هردو هم با استناد به قانون اظهارنظر می کنند.

**تعهدات شهرداری از نگاه محیط زیست
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران چندی پیش در حاشیه بازدید جمعی از کارشناسان و مدیران استانی از کانون‌های آلاینده جنوب پایتخت به خبرنگار ایرنا گفت: «شهرداری باید به تعهداتش در قبال انتقال آرادکوه عمل کند».
«کیومرث کلانتری» افزود: فقدان مدیریت پسماند و تفکیک نشدن زباله در مبدا از مشکلات مدیریت پسماند و تخلیه زباله به صورت تر و خشک در مجتمع آرادکوه اشتباه است.
وی اضافه کرد: شهرداری براساس قانون باید مکان یابی لازم در این زمینه انجام دهد، محل مناسبی را به عنوان گزینه خود به سازمان محیط زیست معرفی کند و سازمان محیط زیست نیز با تمام توان در رفع مشکل کمک خواهد کرد.
مدیرکل محیط زیست استان تهران همچنین نسبت به وضعیت زیست محیطی این محدوده زندگی کهریزک هشدار داد و گفت: اگر روند مدیریت پسماند به همین منوال تداوم یابد زندگی در این محدوده ناممکن خواهد شد و این شرایط مورد تایید سازمان محیط زیست نیست.
وی اضافه کرد: توسعه بی‌رویه و ناپایداری که از قبل در منطقه به وجود آمده و همچنین تعداد زیاد دامداری‌ها، واحدهای آلاینده و مسائل مربوط به فاضلاب های سرگردان در منطقه مشکل ساز شده است و باید در این زمینه چاره جویی اساسی شود.

**پاسخ شهرداری
بعد از انتشار این خبر مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران با اعلام اینکه «ساماندهی آرادکوه برعهده محیط زیست است» گفت: طبق قانون تعیین تکلیف ساماندهی مجتمع پردازش زباله آرادکوه بر عهده سازمان محیط زیست به عنوان رئیس کارگروه ملی مدیریت پسماند قراردارد و شهرداری تهران نیز به عنوان مجری آماده اجرای تصمیم های کارگروه است.
«رضا عبدلی» به خبرنگار ایرنا افزود: وزارت کشور و جهاد کشاورزی طبق ماده 12 قانون مدیریت پسماند مصوب 1383 و آئین نامه اجرایی 1384 متولی اصلی ساماندهی و برنامه ریزی پردازش زباله هر شهری هستند؛ موضوع پیگیری و تعیین تکلیف آن نیز برعهده کارگروه ملی قراردارد و دبیر و رئیس کارگروه هم در هر استانی اداره حفاظت محیط زیست است.
وی تاکید کرد: کارگروه ملی طبق قانون از 21 سازمان، وزارتخانه و شرکت خارج از شهرداری تهران به ریاست محیط زیست تشکیل شده، بنابراین بر اساس قانون تصمیم گیری در این زمینه بر عهده سازمان محیط زیست است.
عبدلی همچنین پیشنهاد داد که اگر تصمیم به انتقال (آرادکوه) وجود دارد بایستی اقدامات زیرساختی مکان مورد نظر فراهم شود زیرا انباشت روزانه حدود 9 هزار تن زباله پایتخت فاجعه بار است.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند پایتخت گفت: شهرداری پیشنهادهای لازم برای ساماندهی این مجتمع را به محیط زیست اعلام کرده و پیشنهاد می شود این مجتمع به عنوان شهرکی بسیار مدرن و جدید ساماندهی شود.

**پاسخ محیط زیست
در عین حال رئیس اداره محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران در این زمینه پاسخ داده است: بهتر است مدیران شهرداری قانون مدیریت پسماندها را دوباره مرور کنند.
«فاطمه اکبرپور» معتقد است: قانون ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ تکلیف همه نهادها و دستگاه ها را مشخص کرده است از این رو مدیران پسماند شهرداری پایتخت قانون مدیریت پسماند و ﺁیین ﻧﺎﻣﻪ ﺍﺟﺮﺍﻳﻲ این ﻗﺎﻧﻮﻥ را مرور کنند تا ادعاهایی خلاف قانون مطرح نکنند.
وی اظهارداشت: ماده 7 قانون مدیریت پسماندها بدون هیچ قید و شرطی مدیریت اجرایی پسماند به جز پسماندهای صنعتی و ویژه را در محدوده و حریم شهرها برعهده شهرداری گذاشته و براساس تعریف قانون، مدیریت اجرایی، شخصیتی حقیقی و حقوقی را شامل می شود که مسئول برنامه ریزی، ساماندهی و عملیات اجرایی، تولید، جمع آوری، ذخیره و بازیافت و دفع پردازش ها و آموزش است.
وی افزود: طبق این قانون مدیریت اجرایی برعهده شهرداری است؛ با این تفسیر، متولی ساماندهی آرادکوه را قانون مشخص کرده و ادعای مسئولان شهرداری نیز بر خلاف قانون است.
در ماده 7 قانون مدیریت پسماند آمده است: «مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها ‌و حریم آنها به عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری‌ها و‌دهیاری‌ها به عهده بخشداری‌ها می‌باشد. مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه به‌عهده تولیدکننده خواهد بود. درصورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداریها، ‌دهیاریها و بخشداریها خواهد بود.»
‌همچنین در تبصره این ماده آمده است: «مدیریت‌های اجرایی می‌توانند تمام یا بخشی از عملیات مربوط به‌جمع ‌آوری، جداسازی و دفع پسماندها را به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار نمایند.»
رئیس اداره محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران ادامه داد: همچنین در ماده 23 این قانون وظیفه نظارت بر حسن اجرای قانون برعهده سازمان محیط زیست گذاشته شده است؛ از این رو نمی شود وظیفه نظارتی و اجرایی هر دو بر عهده نهاد محیط زیست باشد.
اکبرپور در ادامه با اشاره به اینکه اکنون روزانه بین هفت هزار و 500 تا هشت هزار تُن پسماند وارد مجتمع آرادکوه می شود گفت: حدود چهار هزار تن دفن و حدود سه هزار تن آن وارد فرآیند تولید کمپوست می شود که هر دو فرآیند منشا ایجاد آلودگی هستند.
وی مشکلات فرآیند تولید کمپوست در آرادکوه را «نبود تعبیه کانال برای انتقال شیرابه های تولیدی این فرآیند»، «کیفیت پایین کمپوست تولیدی در مقایسه با استانداردهای ملی به دلیل تفکیک نشدن از مبدا»، «بی توجهی به مدیریت جزء ویژه پسماندهای عادی» و «انتشار بوی نامطبوع در سایت هوادهی به دلیل ورود به فاز تخمیر که به تولید گازهای بدبو نظیر دی متیل سولفید، آمونیاک و سولفید هیدروژن منجر می شود» عنوان کرد.
رئیس اداره محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران افزود: حدود 50 درصد پسماندها فرآیند دفن سطحی را طی پنج دهه اخیر طی کرده اند که در حال حاضر روزانه نزدیک به 250 مترمکعب شیرابه تولید می کنند و در سال های گذشته شاهد نشت آن به انبارهای مجاور مجتمع نیز بوده ایم.
اکبرپور تاکید کرد: کارشناسان سازمان مدیریت پسماند شهرداری نیز قبول دارند که این روند از لحاظ زیست محیطی و بهداشتی درست نیست و توسط محیط زیست استان نیز تایید نمی شود.
وی افزود: پیگیری و مکاتبه های سال های گذشته نیز به رفع آلودگی و ساماندهی مرکز آرادکوه منجر نشده است و روند آلودگی ادامه دارد.
اکبرپور اضافه کرد: با توجه به وجود فناوری های جدید در عرصه پسماند ها انتظار می رفت مدیران اجرایی پسماند با الگو برداری از آنها درصدد رفع مشکل برآیند که متاسفانه هیچکدام از برنامه های ارائه شده توسط متولیان، به دلایل مختلف مجال اجرا پیدا نکرده است.
رئیس اداره محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران تاکید دارد که شهرداری مکلف است نسبت به مکان یابی برای انتقال آراد کوه اقدام کند.
به گفته وی اداره کل محیط زیست استان تهران نیز نهایت همکاری را در انتخاب محل مناسب با در نظر گرفتن ضوابط و اصول زیست محیطی به کار خواهد بست.
به نظر می رسد مسئولان متولی به جای اینچنین پاسکاری رسانه ای بهتر است در تعامل و جلسات مشترک زمینه حل مشکلات را با تقسیم کار مناسب انجام دهند تا ضمن حل مشکل مهم بازیافت حجم بالای زباله، از این پس دیگر مسافران خارجی مجبور نباشند در بدو ورود به کشورمان، بویی نامطبوع را استشمام کنند.