حفظ بهداشت جامعه و افراد آن از جنبه‌های مختلف یعنی بهداشت فردی بهداشت عمومی و بهداشت محیط زیست قابل بررسی است. افراد هر جامعه باید به این باور برسند که علاوه بر رعایت موازین بهداشت فردی مصمم به حفظ بهداشت محیط پیرامون خود باشند زیرا در صورت عدم رعایت این موضوع سلامت آنها و سلامت سایر افراد جامعه در مخاطره خواهد بود. بی تردید یکی از موارد مهم در زمینه حفظ و ارتقای سلامت افراد و جامعه دفع زباله و مواد زائد از راه های صحیح است که حتما باید برای آنها برنامه ریزی دقیقی وجود داشته باشد تا به معضل تبدیل نشوند.
زباله ها و پسماند های بیمارستانی یکی از معضلات زیست محیطی هستند بی توجهی به مدیریت صحیح این پسماندها باعث شیوع انواع بیماریها و اپیدمی شدن آنهاست که این خود تهدیدی برای سلامت افراد و اتلاف هزینه ها است. در حقیقت در زمان های بیمارستانی ردی خاصی از پسماندها هستند که به دلیل ویژگی های عفونی و یا شبیه بسیار خطرناک هستندهستند؛ برنامه ریزی مدیریت پسماند های بیمارستانی با هدف جلوگیری از اثرات نامطلوب بر سلامت انسان و محیط زیست صورت می‌گیرد.
در جمهوری اسلامی ایران حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی میشود از این رو فعالیت های اقتصادی و… که با آلودگی محیط زیست را تخریب غیر قابل جبران آن همراه باشد ممنوع است. یکی از معضلات مربوط به بهداشت عمومی و محیط زیست که جز لاینفک زندگی امروز بشر محسوب میشود پسماندها هستند که در هر جامعه تولید می شود دربین پسماند های متنوع تولیدی در هر جامعه ای زباله های بیمارستانی به علت دارا بودن عوامل خطرناک سمی و بیماری زا از جمله مواد پاتولوژیک، دارویی و شیمیایی و رادیو اکتیو به عنوان یکی از آلاینده های اصلی محیط زیست و زباله های خطرناک مورد توجه قرار می گیرند.
بر اساس قانون مدیریت پسماند کشورمان ازمون های پزشکی به کلیه پسماندهای عفونی ناشی از بیمارستان ها مراکز بهداشتی درمانی آزمایشگاه های تشخیص طبی و سایر مراکز موش ها به گفته میشود ازمون های پزشکی به دو گروه اصلی مسکن های معمولی و خطرناک طبقه بندی می شود. در حقیقت به کلیه مجموعه هایی که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از حواس خطرناک شامل مسمومیت بیماریزایی قابلیت انفجار یا اشتغال خورندگی و مشابه آنها به مقدار ویژه ژل باسن پسماندهای ویژه گفته می شود و آن دسته از پسماندهای پزشکی نیز که از پسماندهای عادی صنعتی و کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند تفکیک می شوند.
در ماده یک قانون مدیریت پسماندها آمده جهت تحقق اصل ۵۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیان بار آنها و مدیریت بهینه ی آنها کلیه وزارتخانه ها سازمانها و موسسات و نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام میباشد و کلیه شرکتها و موسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی موظفند مقررات و سیاست‌های مقرر در این قانون را رعایت نمایند.
انواع پسماندهای پزشکی ویژه
پسماندهای عفونی:
پسماندهای عفونی اکنون به داشتن عوامل زنده بیماری زا شامل باکتریها ویروسها انگلها یا قارچ و هستند شکلی که مقدار میا کیفیت آنها بتواند در میزبان حساس موجب بیماری شود.
پسماندهای آسیب شناختی:
پسماندهای آسیب شناختی شامل بافت ها اندامها اجزای بدن جنین انسان و جسد جانداران خوب و آب گونه‌های بدن است در این مقوله اجزای قابل شناسایی بدن انسان و جانوران را پرسمان های تشریحی می نامند.
اجسام تیز و برنده:
اجسام تیز و برنده اقلامی هستند که می‌توانند موجب زخم از قبیل بریدگی ها و یا سوراخ شدگی ها شوند و عبارتند از سوزن‌ها سوزن های زیر جلدی تیغه چاقویی جراحی و دیگر تیغه ها هستند.
پسماندهای دارویی:
پسماندهای دارویی بارتندر داروی تاریخ گذشته مصرف نشده تفکیک شده و آلوده کننده واکسن ها مواد مخدر و شغل هایی که دیگر ماه ها نیازی نیست باید به نحو مناسبی در این رده همچنین شامل اقلام ریخته شده مورد مصرف در کارهای دارویی مانند بطری ها و بدی های دارای باقیمانده داروهای خطرناک در ماست لوله های اتصال شیشه این داروها هستند که در صورت حاضر نشدن در محیط برای محیط و انسان مضر هستند.
پسماند های ژئوتوکسیک:
پسماندهای جز تو کسی که به شدت خطرناک اند و ممکن است خصوصیات ایجاد جهش سلولی عجیب الخلقه سرطان زایی داشته باشند این پسماندها مشکلات ایمنی جدی به وجود می‌آورند این مشکلات هم درون بیمارستان و هم پس از دفع پسماندها در بیرون از بیمارستان می‌توانند ایجاد شود و باید مورد توجه خاص قرار گرفته شود این پرچم آنها می توانند دارای داروهای با وجود مواد شیمیایی بسیار خطرناک باشند.
پسماندهای شیمیایی:
پسماندهای شیمیایی تشکیل می‌شوند از مواد جامد و گاز های شیمیایی که به عنوان مثال برای کارهای تشخیصی و تجربی و کارهای نظافت خانه داری گندزدایی به کار می‌رود افغان های شیمیایی مراقبت های بهداشتی درمانی می‌توانند خطرناک و بی خطر باشند در زمینه حفاظت از تندرستی از موقعیت خطرناک به شمار می‌آیند که حداقل یکی از خصوصیات زیر شامل واکنش دهندگی و خاصیت خورندگی و… را داشته باشند.
پسماندهای محتوی فلزات سنگین:
یک زیررده از پسماندهای شیمیایی خطرناک و به طور معمول به شدت سمی پسماندهای دارای جیوه به طور مشخص از نشر تجهیزات شکسته شده بالینی به وجود می‌آیند شیوه های پخش شدن چنین دستگاه‌هایی تا حد ممکن باید جمع‌آوری شوند بقایای کار های دندانسازی هم مقدار زیادی جیوه دارد.
۷۵ تا ۹۰ درصد از پسماندهای تولیدی در بیمارستانها معمولی و مشابه زباله های خانگی است که برای جمع آوری حمل و نقل نیاز به اعمال مقررات ویژه نیست و با سایر زباله های شهری جمع آوری و دفع می شود ۱۰ تا ۲۵ درصد باقیمانده پسماندهای پزشکی بر اساس مقررات سازمان حفاظت محیط زیست ایران به عنوان زباله های خطرناک و ویژه تلقی می شوند. پسماندهای پزشکی یکی از مشکلات اساسی در مدیریت مواد زائد جامد شهری در کشورهای در حال توسعه است و این مواد با زباله های شهری محسوب می شوند موجب بروز خطرات زیادی برای محیط زیست و افرادی که با انها ارتباط دارند هستند.
ضوابط و روشهای مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته:
در حقیقت اجرای ضوابط و روشهای مدیریت اجرایی در جهت دستیابی به اهدافی همچون حفظ سلامت عمومی و محیط زیست در مقابل اثرات نامطلوب پسماندهای پزشکی و اطمینان از مدیریت اجرایی مناسب و ضابطه‌مند پسماندهای پزشکی و همچنین ایجاد رویه ای مناسب و ضابطه من برای تولید هم نگهداری تسبیح اما و دفع پسماندهای پزشکی است. کلیه مراکز تولید کننده پسماند پزشکی شامل بیمارستانها درمانگاهها مراکز بهداشت آزمایشگاه ها و… موظفند در مقطع تولید پسماندهای عادی و پسماندهای پزشکی ویژه خود را با رعایت موارد بهداشتی تفکیک و بسته بندی کنند.
به منظور مدیریت بهینه بر مراکز تولید کننده پسماند پزشکی موظفند استفاده از کالاهایی با تولید پسماند کمتر و غیر خطرناک را در دستور کار خود قرار دهند؛ همچنین باید مدیریت نظارت مناسب بر مصرف جداسازی دقیق پسماندهای عادی است ویژه در منطقه تولید پسماند و همچنین استفاده از رنگ های کم خطر تر به جای رنگ های پایه فلزی مد نظر قرار گیرد. نکته قابل توجه اینکه بی خطرسازی پسماندهای پزشکی بر عهده مراکز درمانی بیمارستان ها و آزمایشگاه ها است و نظارت بر آن بر عهده وزارت بهداشت است اما تایید بی خطرسازی پسماندهای پزشکی بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست ایران است.
مدیریت صحیح پسماندهای پزشکی می توانند نرخ تولید پسماند های پزشکی را تا میزان ۱۵ درصد کاهش دهد که این امر می‌تواند مشکلات بهداشتی و زیست محیطی این میزان زیادی کاهش دهند یکی از مهمترین اقدامات لازم جهت اجرایی شدن یک برنامه صحیح مدیریت مواد زائد پزشکی آگاهی از معادن مقادیر کمی کیفی آن در هر یک از شهرها است. در شهر تهران برای بی خطرسازی پسماندهای پزشکی کشمکش‌های بسیاری میان شهرداری تهران و وزارت بهداشت وجود دارد چرا که شهرداری تهران بر اساس گزارش های رسیده از سوی کارشناسان اعلام می‌کند که بی خطرسازی پسماندهای پزشکی ویژه در مراکز درمانی تهران به درستی انجام نمی شود در حالی که وزارت بهداشت این موضوع را رد می‌کند.
نرخ بالای پسماند عفونی نشان می‌دهد که علی رغم تلاش فراوان در مدیریت پسماند پزشکی هنوز مشکلاتی در فرایند مدیریت پسماند پزشکی ویژه در همه شهرهای کشور وجود دارد و قطعا بدون همکاری و تعامل دستگاه‌های ذیربط در این حوزه نمی تواند از مدیریت پسماندهای پزشکی ویژه در شهرها و بویژه کلان‌شهرها برآمد. قطعاً ثبت میزان پسماند های عفونی آموزش کارکنان بیمارستان ها و تهیه راهنما برای تفکیک زباله های عفونی در محل تولید اقدامات مناسب برای مدیریت موثر و کارآمد پسماندهای پزشکی است از این رو برگزاری کلاسهای آموزشی برای افرادی که با آنها سروکار دارند امری بسیار ضروری و حیاتی به‌نظر می‌رسد که متاسفانه در کلانشهر تهران چنین اتفاقی تاکنون روی نداده است.
انتخاب روش بی خطرسازی و امحای پسماندهای پزشکی ویژه بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوع پرده کارایی روش ضدعفونی ملاحظات زیست محیطی و بهداشتی شرایط اقلیمی شرایط جمعیتی میزان پسماند و… دارد. حقیقت هر تولید کننده پسماند پزشکی ویژه باید یک یا تلفیقی از روش های بی خطرسازی تصویری آنها را انتخاب و پس از تایید وزارت بهداشت به اجرا بگذارد. مکان استقرار سیستم مورد استفاده در خصوص سیستمهای متمرکز باید از نظر فنی و خروجی آلاینده ها به تایید سازمان حفاظت محیط زیست برسد.
خطرسازی پسماندهای عفونی و تیز و برنده توسط مراکز عمده تولید کننده پسماند پزشکی ویژه مانند بیمارستان ها و در شهرهای متوسط و بزرگ باید در محل تولید انجام شود و مخاطرات ناشی از حمل و نقل و هزینه های مربوط به این موضوع به حداقل برسد در شهرهای کوچک و روستاها و مراکز کوچک آنها می توانند در سایت مرکزی بی خطرسازی شوند. سایر مراکز تولید کننده پسماند پزشکی همانند درمانگاه ها مراکز بهداشت و آزمایشگاه ها می توانند در سایت های منطقه ای و مرکزی زباله تولیدی را بی خطرسازی کنند و یا از امکانات بی خطرساز بیمارستان های مجاور استفاده کنند.
بر اساس ماده ۷ قانون مدیریت پسماندها پس از تبدیل پسماند پزشکی ویژه به عادی سازوکار مدیریت ها نه مانند پسماندهای عادی باید انجام شود در حقیقت از این مرحله به بعد شهرداری‌ها موظف به جمع آوری پسماندهای بی خطرسازی شده هستند. قانون مدیریت پسماند کشورمان نسبت به هرگونه زباله سوز همه متمرکز و غیرمتمرکز در شهر ممنوع است همچنین استقرار هرگونه سیستم عصبی یا هم های مرکزی من و تو انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی در شهر ها خواهد بود.
بی تردید آنچه که باید مدنظر قرار گیرد این است که کشمکش میان شهرداری تهران و وزارت بهداشت کمکی به حل این موضوع مدیریت پسماندهای پزشکی نمی‌کند. وضو باید با تعامل دستگاه‌های ذیربط در کلان شهر بزرگی همچون تهران امل و فصل شود قطعاً وجود سطح دانش و آگاهی کافی در سطوح مختلف این موضوع نت لازم برای بهبود مدیریت پسماندهای بیمارستان خواهد بود ولی کافی نیست به عملکرد کارکنان در تمام سطوح این موضوع به ویژه سطوح مدیران بیمارستان پزشکان متخصصین کارشناسان و… علاوه بر ضرورت ایجاد امکانات زیربنایی و پیش‌بینی منابع مالی و تجهیزات نیازمند ایجاد انگیزش استفاده از اهرم‌های قانونی کنترل نظارت دقیق تشویق و… خواهد بود.
آخرین دیدگاه‌ها