فرزندم می پرسد و من از پاسخ می مانم
بی تعارف که به موضوع نگاه کنیم می‌بینیم کار دارد از کار می گذرد و از ایرانی که زادگاه و وطن است کم کم بیابانی بی آب و علف به جا گذاشته ایم.
ایرانی که روزگارانی باغ ارم داشت و شیرازش آباد بود و آوازه اصفهان و زاینده رودش گوش دنیا را پر کرده بود این روزها درگیر بی آبی، بی خاکی و حتی نابودی گونه های جانوری و گیاهی است. اتفاقی هراس آور که نشان می دهد امانت داران خوبی برای آینده نبودیم و میراث خوبی برای نسل بعدی به جا نگذاشته ایم.
آبی که جاری نیست
بر اساس گزارش وزارت نیرومیانگین بارش در دوره‌های مختلف و تغییرات ماهانه بارندگی کشور از سال ۹۶ وضعیت مناسبی را نشان نمی‌دهد و همچنین بررسی منابع تأمین آب شرب در کشور نشان می‌دهد که ۵۳.۸ درصد آب شرب شهری از منابع زیرزمینی و ۴۸ درصد آن از منابع سطحی تأمین می‌شود. در روستاها ۸۷.۱ درصد منابع زیرزمینی و تنها ۱۲.۹ درصد از منابع سطحی، آب شرب مورد نیاز را تأمین می‌کنند.
برداشت از منابع آبی تجدید ناپذیر و بالابودن تبخیر سطحی منابع آبی و کاهش چشم گیر بارندگی زنگ بحران آب را مدت‌هاست به صدا درآورده است. نیویورک تایمز سال گذشته در گزارشی نوشت که۱۲ استان از ٣١ استان ایران تا ۵۰ سال آینده خشک می‌شوند و همه ذخایر آبی‌شان را استفاده می‌کنند. تمام سفره‌های زیرزمینی آبشان را از دست می‌دهند و با خشک شدن کامل، تقریبا نیمی از جمعیت استان‌های ایران مجبور به مهاجرت هستند. آماری که عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت از محیط زیست هم تا حدودی آن را تایید کرده و گفته است: کمبود آب در صورتی که مدیریت نشود، موجب خواهد شد که ۵۰ میلیون نفر از جمعیت ایران ناگزیر به ترک این کشور شوند. اگر وضع فعلی مصرف آب در بخش کشاورزی ادامه داشته باشد، طی کمتر از ۲۵ سال دیگر شرق و جنوب کشور کاملا خالی از سکنه خواهد شد.
کلانتری همچنین عنوان کرده است: مصرف اصلی آب ما در بخش کشاورزی است، اما هنوز مسئولان مربوطه توجهی ندارند که در این کشور، به‌خصوص از جنوب البرز و شرق زاگرس تا مرزهای شرقی و جنوبی بحران آب داریم. سرانه باقیمانده آب این نواحی کمتر از ٨٠٠ متر مکعب است یعنی ما در دل بحرانیم نه در مرز بحران.
تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست نیز در این رابطه گفت: ما بالاترین نرخ برداشت آب را در دنیا داریم. نحوه الگوی مصرف و استفاده از آب در ایران به سمتی رفته که در5 دهه اخیر از کشوری که می‌توانستیم به لطف استفاده از قنوات و روشهای این‌چنینی، مصارف بهینه منابع آبی داشته باشیم به سمتی رفتیم که آبهای سطحی و منابع آبی زیر زمینی را به بیشترین شکل استفاده و به وسیله پمپ ها استخراج کردیم. در حال حاضر شاهد مصرف 110 درصدی آبهای تجدید پذیرهستیم.
تا اینجای کار نه تنها باید به فرزندانمان بگوییم آب و رود و دریاچه چه شکلی داشته، بلکه درباره پوشش گیاهی و کشاورزی هم دیگر حرفی برای زدن نداریم.
البته درست است که ۹۲ درصد مصرف آب ایران در زمینه کشاورزی است (۶ درصد صنایع و ۲ درصد خانگی) اما با روشهای بهینه کشاورزی تا حد زیادی می توان بحران در این بخش را مدیریت و به فرصت تبدیل کرد.
خاکی که بر سر خاک شد
خاک از عناصر چهارگانه ای است که انسان، از ابتدای تاریخ اهمیتش را درک کرده و به مرور زمان متوجه شده است که خاک مانند آب تجدید پذیر نیست، در واقع تجدید پذیری اش آنقدرزمان می برد که بهتر است به آن فکر نکنیم. به طور متوسط تشکیل هر سانتی متر خاک از سنگ مادر ۶۰۰ تا ۷۰۰ سال زمان می برد . با توجه به شرایط استراتژیک و سیاسی کشورها، اگر کشوری از خاک غفلت کند مشکلات بنیادی پیدا خواهد کرد. مدیریت، حفاظت و بهره برداری از منابع خاک یکی از مهم ترین چالش‌های حال و آینده کشور است و مسئولان کشور باید این مساله را به دقت رصد کنند و به آن بپردازند زیرا مساحت خاکی ایران حدود ۱۶۵ میلیون هکتار است که در یک اقلیم خشک و نیمه خشک واقع شده و محدودیت های شدید منابع پایه دارد.
همین شرایط اقلیمی در کنار وضعیت بارندگی وهمچنین عدم رعایت برخی اصول فنی مانند روشهای نا صحیح کشاورزی، باعث فرسایش خاک در ایران است. معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست درباره فرسایش خاک گفت: تمام اتفاقات در محیط‌های انسانی به سیاست و مدیریت خود ما باز می‌گردد. فرسایش خاک به واسطه فعالیت‌های کشاورزی و چرای نا محدود دام است.
کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز بارها نسبت به فرسایش خاک و تاثیر آن بر استقامت پوشش های گیاهی هشدار داده است. وی در یکی از مصاحبه هایش گفت: به طور متوسط عمر فرسایش خاک در کشور ما حدود 25 سال است، یعنی در هر متر مربع 230 میلیمتر فرسایش داریم که انسان عامل اصلی آن است. خالی کردن سفره های زیرزمینی از آب قاتل خاک است، قطع درختان و چرای بیش از حد دام در کنار کشت ناصحیح و حفر معادن موجب کاهش پوشش گیاهی و ضعف خاک می شود که عامل تسریع در فرسایش خاک است. بخش عمده فرسایش خاک ناشی از عوامل انسانی و سوء استفاده از منابع طبیعی است.
رقم فرسایش خاک در ایران نسبت به متوسط دنیا خیلی بالاست و شاید در آینده فرزندانمان مجبور باشیم به آنها بگوییم خاک چیست و شاید برای همین هم از پاسخ بمانیم!
یوز پلنگ و نارون را توصیف کنید
در آینده ای نه چندان دور اگر از آنچه در حوزه گونه های گیاهی و جانوری داریم حراست نکنیم باید از موجوداتی برای فرزندانمان تعریف کنیم که همانقدر خیالی به نظر می‌رسند که دایناسورها برای نسل ما.
تاکنون بیش از ۸۰۰۰ گونه گیاهی و ۱۱۸۰ گونه جانوری در ایران مورد شناسایی قرار گرفته اند. در میان گونه های جانوری پستانداران ۱۹۷ گونه، پرندگان ۵۳۵، خزندگان ۲۲۷، دوزیستان ۲۱ و ماهیان آب های داخلی ایران ۲۰۰ گونه را به خود اختصاص می دهند. تنوع زیست بوم های دریایی و ساحلی در شمال و جنوب کشور، شامل ۲۵ واحد اکولوژیک بوده که در قالب صخره‌‌های مرجانی، خلیج ها و جزایر کوچک هستند. ایران واجد تنوع وسیعی از اکوسیستم‌های تالابی است به طوری که از ۴۲ نوع تالاب تعریف شده براساس کنوانسیون رامسر، همگی به جز یک مورد (تالاب های توندرا)، در ایران وجود دارد.
البته به گفته مسئولان امر، حدود ۸ هزار گونه گیاهی در کشور است که به دلیل برخی بی توجهی‌‌ها طی دوره‌های مختلف در معرض تهدید قرار گرفته اند، از بین رفتن نسل ببر مازندران و شیر یا گونه‌هایی در معرض انقراض مانند سمندر لرستان یا قرقاول یا یوزپلنگ آسیایی و گونه های گیاهی مثل نارون و شمشاد از جمله این گونه‌ها هستند.
برآوردها نشان می‌دهد که درحدود ۷۹ گونه پستاندار و ۱۳۶ گونه پرنده از سال ۱۶۰۰ میلادی تاکنون در دنیا منقرض شده‌اند. دو‌سوم گونه‌های جانوری تنها در ظرف ۵۰ سال اخیر منقرض شده‌اند و این نرخ انقراض از زمان دایناسورها تاکنون بی‌سابقه بوده است.
آخرین دیدگاهها