«مونترو»، مقصد آخر منابع آب سطحی

حال تالاب‌های کشور خوب نیست. این موضوعی عیان است که نیاز به توضیح بیشتر ندارد و اتفاق‌های هورالعظیم، هامون و جازموریان، مهر تأییدی بر بد بودن وضعیت این منابع آب‌های سطحی و قرار گرفتن آنها در لیست ‘مونترو’ است.

در سال‌های اخیر نام برخی از تالاب‌ها را زیاد شنیده‌ایم؛ هورالعظیم، قلب خوزستان که خشک شدن آن سبب بروز پدیده گرد و غبار در این استان شده است. هامون، این تالاب هم سال‌هاست با خشکی دست و پنجه نرم می‌کند. طبق آخرین آمار منتشر شده، بیش از 50 درصد از این منابع آبی خشک شده‌اند.
بر اساس آمارهای سازمان حفاظت از محیط زیست، هم‌اکنون 6 تالاب (هامون هیرمند، پوزک و صابوری در جنوب شرق، جازموریان و تالاب انزلی و بختگان) در لیست تالاب‌های در معرض خطر (لیست مونترو) قرار گرفته‌اند. این تالاب‌ها در شرایط بسیار بحرانی قرار دارند. همچنین بر اساس اسناد موجود، 40 درصد از این منابع آب سطحی، بین 20 تا 80 درصد خشک شده‌اند که عواملی چون صنایع، سکونتگاه‌ها، انتقال برق،‌ بهره‌برداری ناپایدار از تالاب‌ها در بروز این معضل نقش داشته است. در گفت‌وگو با ابوالفضل آبشت، مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران سازمان محیط زیست مشکلات این روزهای مهم‌ترین منابع آبی کشور بررسی شد.

**پیگیری برای ثبت هورالعظیم
ایران عضو کنوانسیون رامسر است و با وجود اتفاقی که برای هورالعظیم افتاده، ممکن است مسئولان این کنوانسیون خواهان خروج ایران از آن شوند؟
هورالعظیم در کنوانسیون ثبت نشده و جزو تالابهایی است که در ایران به ثبت نرسیده است. البته در برنامه هست و همکاران در استان خوزستان پیگیر هستند. یکی دو تالاب دیگر هست که در کنوانسیون مذکور ثبت نشده‌اند. دلایل مختلفی هم دارد که شاید یکی این باشد که تالاب هورالعظیم مرزی است، اما همکاران در اداره کل استانی در حال کارهای ثبت این تالاب هستند.

یعنی تالاب‌هایی مانند هورالعظیم جایی ثبت نشدند؟
در مورد تالاب‌هایی که در کنوانسیون رامسر ثبت شدند، سهم ایران چیزی حدود 35 تالاب است و بقیه تالاب‌هایی که مشکل دارند، از سوی این کنوانسیون در لیست دیگری به نام لیست مونترو ثبت می‌شوند که هورالعظیم در این لیست قرار دارد.
علاوه بر آن، تعدادی از تالاب‌های رامسر در آن لیست مونترو که به آن لیست قرمز هم می‌گویند قرار دارند که متولیان امر موظف هستند به این تالاب‌ها توجه بیشتری کنند و اقدامات بیشتری انجام دهند تا آنها هم در وضعیت بهتری قرار گیرند. به‌عنوان مثال، اکنون در ایران تالاب‌های «شورگل»، «یادگارلو» و «درگه سنگی» در لیست مونترو قرار دارد.
همچنین تالاب «شادگان»، «نیریز»، «کمجان» و «هامون» هم در لیست مورد نظر جای گرفتند. سه تا هامون یعنی «پوزک» و «صابوری» و «هیرمند» هم شرایط بهتری نسبت به بقیه ندارند تا جایی ‌که «صابوری» و «هیرمند» تحت یک عنوان در کنوانسیون ثبت‌اند که به همراه ‘پوزک’ در لیست مونترو هستند.

**تالاب انزلی در لیست مونترو

یکی از تالاب‌هایی که چند سالی است وضعیت بحرانی دارد و زیاد درباره آن صحبت شده، تالاب انزلی است. وضعیت آن چگونه است و در کدام لیست قرار دارد؟
تالاب انزلی هم در لیست مونترو قرار دارد. پیش از این، تالاب آلاگل و آلماگل در استان گلستان هم در لیست مونترو بود که به خاطر اقداماتی که انجام شد و بهبود وضعیتش از لیست مونترو خارج شد.

کشوری که چنین شرایطی بر تالاب‌های آن حاکم است چه اقدام‌هایی باید انجام دهد؟
در واقع وقتی کشوری عضو یک کنوانسیون است، مشخصاً یکسری تعهدات بین‌المللی دارد که باید بیشتر به آن وظایف عمل کند در غیر این صورت، ممکن است عضویت آنها در کنوانسیون لغو شود. اما با توجه به وضعیت تالاب‌های کشور، فعلا خطری ایران را برای خروج از کنوانسیون رامسر تهدید نمی‌کند.

قانون حفاظت از تالاب‌ها به کجا رسید؟
قانون حافظت از تالاب‌ها در مجلس تصویب شده که اتفاق خوبی است. در هفته جاری هم آیین‌نامه آن تکمیل می‌شود. مهم‌ترین نکته قابل توجه این قانون این است که نشان داد هم مجلس و هم دولت توجه ویژه‌ای به محیط زیست دارند و تلاش می‌کنند لوایح قانونی را هم مصوب و به دستگاه‌ها ابلاغ کنند تا دیگر دستگاه‌ها بهانه‌ای نداشته باشند. از طرف دیگر، اعتبارات مناسب‌تری در این زمینه تأمین می‌شود.