موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی ایران درخاورمیانه بی نظیراست

ارسال کننده خبر اردلان فضلی

موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی ایران درخاورمیانه بی نظیراست

مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه این موزه یکی از نمونه های موفق در عرصه شناساندن گونه های زیستی است،گفت:موزه تنوع زیستی پردیسان از لحاظ نمونه های رکورد و اجزای تنوع زیستی در خاورمیانه بی نظیر است.

به گزارش ایرنا ، حتما در دوران تحصیل از طرف مدرسه سری به یک یا دو موزه محل زندگی خود زده اید و تا حدودی با فضای آن آشنا هستید. در ابتدا موزه ها مکانی بودند برای گرد آوری مجموعه ای از اشیای تاریخی، میراث طبیعی و آثار هنری و نمایش این آثار و اشیا که مربوط به دوران گذشته یا معاصر می شد، اما امروزه موزه ها کاربردهای بیشتری یافته اند و به دلیل بهره گیری از آثار موزه ها در تحقیقات و بررسی های علمی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی از جایگاه مهم تر و پر رونق تری برخوردار شده اند به این دلیل اهمیت شناخت فرهنگ موزه و استفاده از آن هر چه پیش می رود، بیشتر می شود.

امروز موزه های تنوع زیستی و زیست محیطی نیز به دسته موزه ها اضافه شده است که در بین دوستداران محیط زیست و طبیعت دوستان جایگاه ویژه ای دارد.

به دلیل اهمیت موزه ها و جایگاه آنها در زندگی، انجمن جهانی موزه ها (ICOM) در سال 1977 روز هجدهم ما می را روز جهانی موزه (International Museum Day – IMD) نام گذاری کرده است.

به اعتقاد کارشناسان روز جهانی موزه، فرصتی را برای گردانندگان موزه در سراسر جهان فراهم می کند تا ضمن ملاقات با یکدیگر و عموم مردم، چالش های موجود را بررسی کنند و به تبادل نظر و مبادله اطلاعات بپردازند.

فرشاد فتاحی مدیر کل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار علمی ایرنا گفت: موزه ها در شناساندن تنوع زیستی و میراث طبیعی یک کشور نقش بسزایی دارند اما متاسفانه آنطور که باید در کشور به آن پرداخته نشده است.

وی افزود: بیشتر دانشگاه های کشور به ویژه گروه بیولوژی آنها موزه تنوع زیستی دارند همچنین شهرداری های کشور هم دارای چنین فضایی هستند اما با وجود پتانسیل زیستی در ایران باید به این مقوله بیشتر پرداخته شود.

فتاحی با بیان اینکه موزه آن چیزی نیست که امروزه از آن استفاده می شود اظهارداشت: برخی افراد فقط وقت خود را در چنین محیط هایی می گذرانند در حالی که هدف اصلی از ایجاد موزه آموزش ، مطالعه میراث طبیعی و بعد تفریح است در حالی که برخی افراد فقط به بخش تفریح آن می پردازند.

وی ادامه داد: در موزه طبیعی یک کشورباید تمام اجزای تنوع زیستی ، پوشش گیاهی ، جانوری ، جمعیت حیات وحش ، تهدیدات ، وضعیت اقلیم و تغییرات آب و هوایی به نمایش گذاشته شود.

فتاحی به موزه تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرد و گفت:خوشبختانه این موزه تا حد زیادی اهداف یک موزه را برآورده کرده است و از لحاظ معرفی نمونه های رکورد و اجزای تنوع زیستی در خاورمیانه بی نظیر است.

نمونه های رکورد یعنی اینکه اندازه شاخ یک کل که در این موزه وجود دارد در کشورهای خاورمیانه نظیر ندارد در واقع رکورد دار این گونه شاخ است.

هر سال در روز جهانی موزه شعاری مد نظر قرار می گیرد که ˈ مجموعه موزه ها، تقویت پیوندهاˈ شعار امسال است.

سال 1992، موزه ها و محیط زیست، سال 1993، موزه ها و بومیان جامعه، سال 1994، پشت صحنه ها در موزه ها ، سال 1995، پاسخگویی و مسئولیت پذیری، سال 1996، جمع آوری امروز برای فردا، سال های 1998 و 1997، مبارزه با قاچاق و تبادلات غیر، سال 2001، موزه ها؛ تشکیل ساختار جامعه، سال 2002، موزه ها و فرآیند جهانی شدن، سال 2003، موزه ها و دوستداران، سال 2004، موزه ها و میراث ناپیدا ، سال 2005، موزه ها به عنوان پلی در میان فرهنگ ها، سال 2006، موزه ها و قشر جوان، سال 2007، موزه ها و میراث جهانی، سال 2008، موزه ها به عنوان عوامل دخیل در اصلاح جامعه و توسعه آن، سال 2009، موزه ها و گردشگری، سال 2010، موزه ها و توازن اجتماعی، سال 2011، موزه ها و خاطرات، سال 2012، موزه ها در جهان در حال تغییر، چالشهای پیش رو، امیدهای نو، سال 2013، موزه ها (یادمان + خلاقیت = اصلاح جامعه) و سال 2014 ، مجموعه موزه ها، تقویت پیوندها شعارهای روز جهانی موزه از ابتدا تا امسال است.

*** خاستگاه موزه ها و چگونگی ورود به ایران

ریشه واژه موزه از لغت یونانی موزین به معنای مقر زندگی و واژه موز از نام الهه هنر و صنایع در اساطیر یونان اقتباس شده است. نخستین موزه ها در جهان با مجموعه های خصوصی افراد توانمند، خانواده ها و موسسات هنری آغاز شد که شامل اشیا طبیعی و نایاب می شد.

حدود دهه 1290 هجری قمری تلفظ فرانسوی موزه به زبان فارسی راه یافت، علت آن به سفرهای ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و دیدن موزه های آن دیار و تصمیم وی به ایجاد مکانی مشابه آنها در ارگ سلطنتی تهران باز می گردد.

*** طبقه بندی موزه های ایران

اکنون بیش از 400 موزه در ایران وجود دارد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، موزه ها را براساس عملکرد و کاربردشان در پنج گروه موزه های علوم و فنون، موزه های تاریخی و باستانی، اکوموزه ها، موزه های هنری و نمایشی و موزه های مردم شناسی طبقه بندی کرده است.

در برخی موزه ها تجربه های علمی براساس شواهد و وسایل کاری و تاریخی طبیعی که در برگیرنده گونه های مختلف گیاهی و جانوری است به نمایش گذاشته می شود. باغ های انسان شناسی، گیاه شناسی ، جانور شناسی (موجودات زمینی و آبزی) و ذخایر طبیعی (فسیل ها و کانی ها) همگی در این طبقه قرار می گیرند.

فتاحی درباره اهمیت موزه ها توضیح داد: موزه نهاد دایمی در خدمت مردم و محیط زیست است، انجمن جهانی موزه (ایکوم)، نهاد رسمی موزه ها و گردانندگان موزه است که متعهد به ترویج فعالیت های مرتبط با موزه ها و همچنین، حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی (پیدا و پنهان ) زمان حال و آینده است.

تعهد ایکوم به ترویج دانش و فرهنگ، از طریق 31 کمیته بین المللی آن که شامل قشر وسیعی از متخصصان و صاحب نظران مسایل موزه است، پشتیبانی می شود، همچنین، ایکوم در مبارزه فعال با قاچاق و تبادلات غیر قانونی مرتبط با موزه ها دخیل است.

فتاحی اظهارداشت: با توجه به تعریف ارایه شده توسط ایکوم، موزه عبارت است از یک نهاد دایمی و پایای غیر انتفاعی که همواره در خدمت عموم مردم و جامعه است که میراث پیدا و پنهان بشریت و محیط زیست را به نمایش می گذارد.

وی گفت: روز جهانی موزه به عنوان بنیانی مستحکم برای ارتقای سطح آگاهی های جامعه در جهت توسعه اجتماعی در سطح جهانی مطرح است؛ هر سال، تمام موزه ها در سراسر جهان برای شرکت در مراسم روز جهانی موزه دعوت می شوند به طوری که امسال برای بزرگداشت روز جهانی موزه 30 هزار موزه از 120کشور دنیا در این امر مشارکت دارند.

فتاحی با بیان اینکه شعار سال 2014 تجلیل از روز جهانی موزه ˈ مجموعه موزه ها، تقویت پیوندها ˈ است، گفت: موضوعات مربوط به هر سال نیز توسط انجمن جهانی موزه تعیین و اعلام می شود. در این راستا، هدف از طرح موضوع سال 2014، نوسازی و تجدید بنای روش های سنتی به کار گرفته شده توسط متولیان موزه ها ست به طوری که مورد قبول سهامداران مربوطه نیز باشد.

مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی ادامه داد: موزه ها به طور مستمر در معرض پیشرفت های صنعتی قرار دارند و باید سنتی بودن آنها بازنگری شود و روش هایی نوین در جهت به کارگیری موثر بازدید کنندگان در کلکسیون ها و مجموعه های قابل دسترس ارایه شود.

وی در ادامه به ارزش های موزه تنوع زیستی ایران در سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرد و گفت: ﻣﻮزه ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ اﻳﺮان در ﻓﻀﺎی داﺧﻠﻲ ﺑیش از ﺑﺮ هزار و 800 ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻠﻤﻲ، ﭘﮋوﻫﺸﻲ و ﺗﻔﺮﺟﮕﺎﻫﻲ ﭘﺮدﻳﺴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ فعالیت می کند.

وی افزود: ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮزه در راﺳﺘﺎی اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻂ ﻋﻠﻤﻲ، ﭘﮋوﻫﺸﻲ و ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺳﻴﺎست های ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﻪ به صورت ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎه ﺗﺨﺼﺼﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﮔﻴﺎﻫﻲ، ﺟﺎﻧﻮری و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﺳﻨگ، ﻛﺎﻧﻲ و ﻓﺴﻴﻞ است، درﻓﺮوردﻳﻦ ماه سال 1383 توسط دﻛﺘﺮ معصومه اﺑﺘﻜﺎر ریاست وقت سازمان اﻓﺘﺘﺎح شد.

*** همه چیز درباره موزه تنوع زیستی پارک پردیسان

به گفته فتاحی، در ﻣﻮزه ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ، ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺎره ای – زﻳﺴـﺘﮕﺎﻫﻲ است ﻛـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻫـﺎی ﻣﺘﻌـﺪدی در زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ که ﺷﺎﻣﻞ ﻏﺮﻓﻪ ﻫﺎی از قبیل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﻨﻘﺮض ﺷﺪه اﻳﺮان ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻫﺎ ی ﺷﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ و ﺑﺒﺮ ﺧﺰری، ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻛﻤﻴﺎب اﻳﺮان شامل ﻳﻮزﭘﻠﻨﮓ آﺳﻴﺎﻳﻲ، ﻛﺮوﻛﻮدﻳﻞ ﭘﻮزه ﻛﻮﺗﺎه اﻳﺮاﻧﻲ، ﻫﻮﺑﺮه، ﺳﻴﺎه ﺧﺮوس و ﺧﺮس ﺳـﻴﺎه آﺳـﻴﺎیی است.

وی افزود: غرفه ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ اﻳﺮان شامل ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدی از ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﭘﺴﺘﺎﻧﺪاران، ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن و ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن اﻳﺮان مانند ﮔﻮزن زرد اﻳﺮاﻧﻲ و ﮔﻮر اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﺷﺎﺧﺺ اﻳﺮان و ﻛﻞ ﺑﻴﺴﺘﻮن (ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه) ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ دارای رﻛﻮرد ﺟﻬﺎﻧﻲ است، ﻏﺮﻓﻪ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﺟﻬﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﭘﺴﺘﺎﻧﺪاران و ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن از ﺑﻴﺎﺑﺎﻧ ﻬﺎی آﻓﺮﻳﻘﺎ ﺗﺎ ﻗﻄﺐ ﺷـﻤﺎل، ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس شامل ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی آﺑﺰی و ﺧﺸﻜﻲ زی ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺎﻛﺘﻲ از ﻧﻤﺎی ساﺣﻠﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﺗﺪاﻋﻲ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﺧﻠﻴﺞ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﻓﺎرس، ﺗﻮﻧﻞ زﻳﺮ درﻳﺎﻳﻲ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس شامل اﻧﻮاع ﻣﺎهی ها، ﻣﺮﺟﺎن ها و ﺳﺘﺎره ﻫﺎی درﻳﺎﻳﻲ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و درﻳﺎی ﻣﺎزﻧﺪران شامل ﻓﻚ ﻛﻤﻴﺎب ﺧﺰری و اﻧﻮاع ﻣﺎﻫﻴﺎن درﻳﺎی ﺧﺰر برخی دیگر از غرفه های این موزه است.

به گفته وی ﻗﺎره آﺳﻴﺎ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ ﻗﺎره یاد شده و شامل ﭘﻠﻨﮓ ﺑﺮﻓﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ای ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻴﺎب و در ﺧﻄﺮ اﻧﻘﺮاض اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺒﺮ ﺑﻨﮕﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﻛﺸﻮر ﻫﻨﺪ و ﻛﻞ ﻣﺎرﺧﻮر، ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ رﻛﻮرد ﻛﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن، ﻗﺎره اروپا، ﻗﺎره آﻓﺮﻳﻘﺎ، قاره آﻣﺮیکا شامل ﺷﻴﺮﻛﻮﻫﻲ (ﭘﻮﻣﺎ) و ﺟﮕﻮار، ﻗﺎره اﻗﻴﺎﻧﻮسیه شامل ﮔﻮﻧﻪ اﻣﻮ (Emu) ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺮﻧﺪه ﻣﻄﺮح ﻛﺸﻮر اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻛﺎﻧﮕﻮروﻫﺎی ﺧﺎﻛﺴـﺘﺮی و ﻗﺮﻣﺰ و زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻗﻄﺐ ﺟﻨﻮب از دیگر غرفه های موزه تنوع زیستی و محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست است.

فتاحی ادامه داد: همچنین، موارد ارزشمند دیگری مانند قاب پوست ببر خزری ﻛﻪ در ﭘﺎرک ﻣﻠﻲ ﮔﻠﺴﺘﺎن در ﺳﺎل 1329 شمسی ﺷﻜﺎر ﺷﺪ، ﻗﺎب ﭘﺮواﻧﻪ ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮواﻧﻪ ﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻨﻮع و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻬﺎن، وﻳﺘﺮﻳﻦ ﺣﺸﺮات، اﺳﻜﻠﺖ ﻓﻴﻞ آﺳﻴﺎیی، وﻳﺘﺮﻳﻦ ﺳﻨﮓ و ﻛﺎﻧﻴﻬﺎی اﻳﺮان ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﻛﺎنی ها و سنگ های اﻳﺮان، وﻳﺘﺮﻳﻦ ﻧﺮﻣﺘﻨﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﺻﺪف هایی ﺑﺴﻴﺎر بزرگ به ویژه از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ آﺳﻴﺎ، وﻳﺘﺮﻳﻦ فسیل های ﮔﻴﺎﻫﻲ شامل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎیی از ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻓﺴﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻛﺸﻮر، وﻳﺘﺮﻳﻦ ﻓﺴﻴل های ﺑﻲ ﻣﻬﺮﮔﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮﺟﺎن ها، ﺑﺎزوﭘﺎﻳﺎن، ﺧﺎرﭘﻮﺳﺘﺎن، دوﻛﻔﻪ ای ها، ﺷﻜﻢ ﭘﺎﻳﺎن و آﻣﻮنیتها (ﻧـﻮﻋﻲ ﻧﺮم ﺗﻦ) ﻛﻪ در اﻳﺮان ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ، وﻳﺘﺮﻳﻦ فسیل های ﻣﺎﻫﻴﺎن آب ﺷﻴﺮﻳﻦ، ﺗﺎﺑﻠﻮی ﺑﺎزﺳﺎزی فسیل های ﻣﺮاﻏﻪ شامل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﻓﺴﻴﻞ ﻣﻬﺮه داران ﻣﺮاﻏﻪ در ﻫﻔﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺳﺎل قبل، و وﻳﺘﺮﻳﻦ ﻓﺴﻴﻠﻬﺎی ﻣﻬﺮه داران ﻣﺮاﻏﻪ شامل ﻗﺎﻟﺐ ﻓﺴﻴﻠﻬﺎی ﮔﺮاز، ﮔﺎوﻣﻴﺶ، اﺳﺐ، اﻻغ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ از فسیل ﻓﻴﻞ و ﻣﺪل ﺑﺒﺮ دﻧﺪان ﺷﻤﺸﻴﺮی که همه ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوران ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ هستند و ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی اﻣﺮوزی ﻣﺘﻔﺎوت هستند.

وی گفت: ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻏﺮﻓﻪ ﻫﺎی ذکر شده در ﻣﻮزه تنوع زیستی ایران، ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎی فراوان ﻣﺎﻟﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎتی ﺑﺴﻴﺎر وسیع را در ﻛﻮﺗﺎه ﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺼﺮی ﺑﻪ ﻋﻼقه ﻤﻨﺪان ارایه کند.

مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی افزود: ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دوربین های پیشرفته و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻧﺮم اﻓﺰاری، اﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﺑﺮای ﻛﺎرﺑﺮان ﺷﺒﻜﻪ اﻳﻨﺘﺮنت ﻓﺮاﻫﻢ شده ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻣﻮزه دﻳﺪن کنند، در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ، دورﺑﻴﻦ ﻣﺘﺤﺮﻛﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻴﻨﻨﺪه ﻗﺮار دارد ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ عملا در راﻫﺮوﻫﺎی ﻣﻮزه ﮔﺮدش کرده و از ﻏﺮﻓﻪ ﻫﺎ ﺑﺎزدﻳﺪ کند.