زخم بیابان زایی بر پیکر جنگل های کهن زاگرس

به گفته متولیان امر بر اساس ارزیابی های انجام شده این میزان عرصه بیابانی بیش از ۷۰ روستا در قالب ۱۷هزار و ۷۰۰ نفر از جمعیت در مناطق مختلف کهگیلویه و بویر احمد را شامل می شود.
همچنین افزون بر ۹۰هزار هکتار از عرصه های جنگلی و مرتعی در مناطق جنوبی این استان نیز در معرض خطر بیابانی شدن هستند.
بر اساس برآوردهای انجام شده توسط مسئولان کهگیلویه و بویراحمد به ازای هر هکتار احیای جنگل و مقابله با این خطر رقمی افزون بر ۲۰میلیارد ریال نیاز است.
وزش بادهای شدید، پوشش گیاهی فقیر و ناچیز، کاهش بارندگی ،شور شدن خاک و اختلاف های شدید دمای شب و روز از عوامل مهم در ایجاد خطر بیابانی شدن عرصه های طبیعی است.
**۱۰۰ میلیون هکتار عرصه کشور تحت تاثیر بیابانی شدن
بر اساس گزارش‌هایی که سازمان‌های بین‌المللی منتشر کرده‌اند، یک‌ ششم جمعیت، سه‌چهارم زمینهای خشک و نیمه خشک ۱۱۰ کشور جهان در معرض پدیده بیابان زایی قرار دارد.
افزون بر این ۷۳ درصد تمام مراتع جهان به مساحت افزون بر سه میلیارد هکتار نیز از سوی این پدیده تهدید می‌شود، در حالی که کاهش توان تولید خاک در ۴۷ درصد مناطق خشک جهان و غیرقابل استفاده شدن حدود ۷۰ هزار کیلومتر مربع از زمینهای حاصلخیز در سال و افزون بر ۴۲ میلیارد دلار خسارت سالانه به محصولات کشاورزی از دیگر آثار مخرب این پدیده زیست محیطی از نظر کارشناسان و سازمان های متولی بین المللی اعلام شده است.
بر اساس آخرین اطلاعات سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری هم اینک افزون بر ۱۰۰ میلیون هکتار از سطح زمینهای کشور نیز تحت تاثیر پدیده بیابانی شدن قرار دارد.
همچنین عرصه‌های وسیعی از کشورمان که دچار بیلان منفی، یا شور و یا قلیایی شدن آب شده، جزء مناطق بیابانی به شمار می‌رود که این مناطق ۲۰ درصد عرصه‌های کشور، معادل ۳۲ میلیون هکتار است.
**خطر بیابانی شدن عرصه های طبیعی
استان کهگیلویه و بویراحمد با داشتن حدود ۱۰درصد منابع آبی و ۲۰درصد جنگل های حوزه زاگرس به سرزمین آب و جنگل های انبوه معروف است اما این استان با توجه به بروز خکشسالی های اخیر، کاهش سطح آب سفره های زیرزمینی و از بین رفتن تالابها با چالش های زیست محیطی و بحران ورود ریزگردها روبرو شده است.
میزان غلظت گرد و خاک در برخی مناطق جنوبی کهگیلویه و بویراحمد از جمله شهرستان های کهگیلویه، گچساران و بهمئی گاه به بیش از هشت برابر حد مجاز می رسد.
** برنامه های مقابله با بیابان زایی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد به اجرای برنامه های احیای و مقابله با بروز این خطر ظرف پنج سال آینده خبر داد و گفت: کاشت نهال، کپه کاری با گونه آنغوزه و کاشت بذر بادام تلخ (اسکوپاریا) هر کدام به میزان ۱۵ هزار هکتار و عملیات آبخیزداری به میزان حدود ۳۲ هزار متر مکعب از جمله اقدام های مهم در دست اجراست.
عزت الله بهشتی فر با بیان اینکه تاکنون مطالعات آبخیزداری در حدود ۶۳۰ هزار هکتار از عرصه های طبیعی کهگیلویه و بویراحمد انجام شده، گفت که با اجرای طرح های آبخیزداری در این مناطق علاوه بر کنترل سیلاب ها و جلوگیری از فرسایش خاک سبب ذخیره افزون بر ۵۰۰ میلیون متر مکعب روان آب در سطح این استان خواهد شد.
**بهره وری همراه با احیای
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد همچنین بر ضرورت استفاده منطقی و قانونمند مردم از طبیعت تاکید کرد و گفت: بدون همراهی، مشارکت و همکاری مردم حراست و صیانت از منابع ملی و طبیعی نیز ناممکن است، اما بهره وری از طبیعت باید همراه با فعالیت های احیایی باشد.
بهشتی فر بیان کرد که در همین زمینه بیش از ۸۰۰ نفر از مردم در روستاها و جوامع محلی و در قالب ۲۴ تشکل مردم نهاد با اداره کل منابع طبیعی و در راستای حفاظت و صیانت از عرصه های طبیعی و مرتعی در استان همکاری دارند.
وی اجرای طرح های احیای و اصلاح در عرصه های طبیعی و جنگلی را به عنوان یکی از برنامه های اصولی و اقتصادی برای حفظ جنگل ها، منابع طبیعی، جلب مشارکت و همراهی مردم در این زمینه دانست و گفت: سال گذشته افزون بر هشت هزار و ۵۰۰ هکتار انواع گیاهان دارویی به ویژه آنغوزه در سطح استان کشت شده است.
بهشتی فر اظهار کرد: سال گذشته با برداشت حدود ۱۵۰ هکتار گیاه آنغوزه در منطقه تنگ سرخ یاسوج بیش از هشت میلیارد ریال برای بهره برداران و کشاورزان این منطقه و به میزان هر هکتار نیز ۲میلیون و ۶۰۰ هزار ریال برای دولت سود اقتصادی به دنبال داشته است.
وی همچنین از کاشت بیش از ۱۰ هزار هکتار بادام تلخ به ویژه در مناطق گرمسیری استان با همکاری مردم و واگذاری زمین به بهره برداران و کشاورزان در ۲ سال گذشته خبر داد.
وی استفاده و بهره برداری های بی رویه از عرصه های جنگلی و مرتعی را یکی از معضلات و چالش های اساسی در استان دانست و گفت: گرایش به تخریب این عرصه ها همچنان رو به رشد است.
**برداشت های بی رویه آب و خطرات زیست محیطی
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت که برداشت های بی رویه آب از سفره های زیر زمینی در سالیان اخیر خطر بروز خشکسالی و بحران های زیست محیطی را تشدید کرده است.
علی داوودی مهر افزود که افت سطح آب در استان کهگیلویه و بویراحمد از سال ۱۳۸۷ آغاز شده و همچنان رو به افزایش است.
وی، استفاده صحیح و حفاظت از تالابها و دریاچه های آبی کهگیلویه و بویر احمد را یادآور شد و گفت که بر اساس مطالعات انجام شده میزان ظرفیت آبی چهار تالاب موجود در استان شامل کوه گل در شهرستان دنا، برم الوان بهمئی و مور زرد زیلایی و شرنگ درنگ در شهرستان بویراحمد در افزون بر ۸۰۰ هزار مترمکعب است.
بررسی ها و مطالعات شرکت آب منطقه ای حکایت از کاهش میزان نزولات جوی در هشت سال گذشته در این استان دارد به طوری که میانگین بارش‌ها در این مدت نسبت به بلند مدت و از سال زراعی ۵۱ تا ۹۴ حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است.
میانگین بلند مدت بارندگی در استان از ۴۳ سال قبل تاکنون افزون بر ۶۷۵ میلی متر معادل حدود ۱۰ هزار و ۴۷۴ میلیون مترمکعب اعلام شده است.
براساس اطلاعات کارشناسان آب منطقه ای حدود ۴۴ درصد از این میزان تبخیز می‌شود و جزء بارندگی‌های مفید محسوب نمی‌شود و از مجموع ۵۷.۳ درصد بارش‌های مفید نیز حدود ۵۵ درصد از این میزان نیز تبدیل به روان آب و تشکیل سیلاب می‌شود.
همچنین ۴۴ درصد بارشهای مفید معادل ۲ هزار و ۶۱۳ میلیون متر مکعب سهم حوزه‌های آبریز و سفره‌های زیرزمینی در کهگیلویه و بویر احمد می‌شود.
افزون بر ۳۰۰ میلیون متر مکعب از این میزان از طریق چشمه‌ها برداشت می شود و مورد بهره برداری قرار می‌گیرد و مابقی آن یعنی حدود ۲ هزار و ۳۱۳ میلیون مترمکعب دیگر از طریق چشمه‌ها و قنات‌ها تخلیه می‌شود.
**ضرورت برنامه راهبردی برای کاهش خطرات زیست محیطی
معاون عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد خواستار ارائه و اجرای برنامه های راهبردی و راهکارهای مقابله با بروز خطر زیست محیطی و جلوگیری از بروز و گسترش پدیده گردو و غبار در استان شد.
پژمان نیک اقبالی مشارکت جوامع محلی و استفاده از ظرفیت سازمان های مردم نهاد برای کاشت نهال و احیای جنگل، اجرای طرح های آبخیزداری و برنامه های حفاظتی در حوزه های آبریز استان را از جمله های طرح ها و راهکارهای مناسب از بروز خطر بیابان شدن عرصه های طبیعی دانست.
وی گفت که این استان با دارا بودن بیش از ۱۰ درصد (۱۱ میلیارد مترمکعب) آب‌های سطحی کشور هم اکنون با تنش و چالش آبی مواجه است.
به گفته وی بخش عمده‌ای از این میزان آب‌های سطحی یعنی حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب آن بدون استفاده از استان خارج می‌شود.
استان کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی حدود ۱۶ هزارو ۲۰۰ کیلومتر مربع در جنوب غرب ایران واقع شده که براساس آمارهای ارائه شده، سالانه به طور میانگین بیش از ۶۰۰ میلی متر بارش باران دارد.