کنوانسیون رامسر

آشنایی با کنوانسیون رامسر

تالاب‌ها محیط‌هایی هستند که مشخصاتشان چیزی میان خشکی و دریا است. تالاب‌ها ممکن است همواره دارای آب  یا اینکه گاه خشک و گاه آبدار باشند. برخی تالاب‌های نزدیک دریا با جزر و مد تغییر وضعیت می‌دهند. مشخصه اصلی تالاب‌ها ماندگاری نسبی آب در آنها است که این آب  ممکن است شور یا شیرین باشد.

کنوانسیون رامسر معاهده‌ای بین‌المللی است که در سال ۱۹۷۱ به منظور حفظ و نگهداری از تالاب‌ها تهیه و توسط بعضی از کشورها امضاء شده است. در این کنوانسیون فهرستی از تالاب‌های مهم جهان نیز تهیه شده که به «فهرست رامسر» شهرت دارد.

از سال ١۹۶٢ ایده ای مبنی بر ایجاد معاهده بین المللی برای حفاظت از تالاب ها شکل گرفت اما عملا ۸ سال طول کشید تا چنین ایده روشنفکرانه‌ای تحقق یابد و تا سال ١۹۷١ چندین نشست هم‌اندیشی بین دست‌اندرکاران و مسوولان محیط زیست برخی کشورهای جهان برگزار شد تا اینکه سرانجام در سال ١۹۷١(سال ١٣۴۹) با تلاش ” اسکندر فیروز ” رئیس سابق سازمان محیط زیست ایران این امر تحقق یافت.

اسکندر فیروز که از او به عنوان ” پدر محیط زیست ایران ” یاد می شود با تلاشی وافر موفق شد روسای محیط زیست ١۸ کشور جهان و مسوولان برخی نهادهای غیردولتی بین‌المللی از جمله فائو، یونسکو، IUCN و WWF را در شهر رامسر گردهم جمع کند تا سند کنوانسیون حفاظت از تالاب‌های جهان را نهایی کند.

میزبانی ایران در انعقاد چنین پیمانی در شهر رامسر و تلاش اسکندر فیروز  به‌عنوان دبیر اجرایی این مراسم در روز ١۳ بهمن ماه موجب شد تا نام رامسر بر جبین کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از تالاب‌ها نقش ببندد و اکنون پرچم پیشرفته‌ترین کنوانسیون زیست محیطی جهان در مقر دائمی آن گلندِ سوییس با نام رامسر عجین شده است تا پیشتازی ایران را در عرصه حفاظت محیط زیست به اثبات برساند.

کنوانسیون رامسر مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده است. در این کنوانسیون فهرستی از تالاب‌های مهم جهان نیز تهیه شد که در این فهرست بریتانیا با ۱۶۴ تالاب از لحاظ تعداد و کانادا با ۱۳۰ هزار کیلومتر مربع تالاب، از لحاظ وسعت رکورددار است.

نماینده و سازمان مرجع کنوانسیون رامسر در ایران، سازمان محیط‌ زیست است که مسئولیت نظارت و اجرای آن را برعهده دارد. سازمان محیط زیست نیز برای پیشرفت کار، کمیته‌ای با نام کمیته ملی کنوانسیون رامسر باحضور نماینده‌های وزارت علوم، وزارت نفت، وزارت امورخارجه، وزارت جهاد کشاورزی و… دو نماینده از سازمان‌های غیر دولتی تشکیل داده است که برترین گروه های تصمیم گیرنده در این رابطه هستند.

متن کامل کنوانسیون رامسر

با توجه به فعل و انفعالات اساسی اکولوژیک، تالاب ها به عنوان تنظیم کننده رژیم آبها و به عنوان محل رشد گیاهان بومی و زیستگاه حیوانات مخصوص به این مناطق به خصوص پرندگان آبزی شناخته می شود و با توجه به اینکه تالابها از نظر اقتصادی، فرهنگی، علمی و تفریحی منبع پرارزشی است که انهدام آنها جبران پذیر نخواهد بود. برای جلوگیری از تجاوز تدریجی به این تالابها و انهدام آنها در زمان حاضر و در آینده با علم به اینکه پرندگان آبزی طی مهاجرتهای فصلی ممکن است ازمرز کشورها عبور نمایند و بدین لحاظ باید بعنوان یک منبع بین المللی تلقی گردند.

بااطمینان به اینکه حفظ وحراست تالابها، گیاهان و حیوانات آن ممکن است با سیاستهای ملی واقع بینانه و با اقدامات بین المللی هم آهنگ نامین گردد.

نسبت به مقررات زیرتوافق نمودند:

ماده 1

1) از لحاظ کنوانسیون حاضر، تالابها شامل مردابها، باتلاقها و لجن زارها یا آبهای طبیعی یا مصنوعی اعم از دایمی یاموقت است که آبهای شیرین – تلخ یا شور درآن بصورت راکد یا جاری یافت شود به همراه آب دریاهایی که عمق آنها در پایین ترین نقطه جزر از شش متر تجاوز ننماید.

2-از لحاظ کنوانسیون حاضر پرندگان آبزی پرندگانی هستند که از نظر اکولوژی با تالابها پیوستگی دارند.

ماده 2

1) هر یک از طرفهای متعهد مکلف است تالابهای حائز اهمیت سرزمین خود را که باید در فهرست تالابهای مهم بین المللی(که ذیلا”فهرست ” نامیده میشود)درج شود تعیین نماید. لیست مزبور در دفتری که بموجب ماده 8 تاسیس میشود نگهداری خواهد شد. حدود هر یک ازتالابها باید بطور دقیق مشخص گردیده و درنقشه ای ترسیم شود. حدود مزبور ممکن است شامل مناطق ساحلی و یاکرانه های مجاور تالابها و جزیره ها و یا قسمتهایی از آب دریاکه در تالابها محاط بوده وعمق آنها در پایین ترین نقطه جزر بالاتر از شش متراست باشد بالاخص هنگامیکه این تالابها و جزیره ها و یا آبهای دریا از نظر محل زیست پرندگان آبزی حائزاهمیت است .

2) تالابهایی که در فهرست درج خواهد شد باید براساس اهمیت بین المللی آنها از نظراکولوژی، گیاه شناسی، حیوان شناسی، دریاچه شناسی وآب شناسی انتخاب گردد. تالابهایی که برای زیست پرندگان آبزی درتمام فصول حائزاهمیت است در آغاز فهرست درج خواهد شد.

3) درج یک تالاب در این فهرست به حقوق محفوظه حاکمیت طرف متعهدی که تالاب در سرزمین او واقع شده لطمه ای وارد نخواهد ساخت .

4) هر یک از طرفهای متعهد به هنگام امضا و تودیع اسناد تصویب کنوانسیون یا الحاق به آن طبق مقررات ماده 9 حداقل یک تالاب را که باید نام آن در فهرست درج شود تعیین خواهد کرد.

5) طرفهای متعهد حق خواهند داشت تالابهای دیگری را که در سرزمینشان واقع است به فهرست اضافه نموده یا وسعت تالابهای مندرج در فهرست را افزایش دهند و یا به علل فوری که متضمن منافع ملی است تالابهایی را از فهرست حذف نمایند و یا وسعت تالابهای مندرج در فهرست را محدود نمایند. طرفین در اسرع وقت ممکن این تغییرات را به اطلاع سازمان یا موسسه ایی که مسئولیت وظایف دفتر دائمی موضوع ماده 9 به او محول است خواهند رسانید.

6) هریک از طرفهای متعهد، مسئولیت های خود را در زمینه بین المللی جهت حفظ، حراست، مراقبت و بهره برداری صحیح ازپرندگاه آبزی مهاجر چه از نظر تعیین تالابهای واقع درسرزمین خود که باید در فهرست درج شود و چه از نظر اعمال حق خود نسبت به تغییر دادن مندرجات فهرست مورد توجه قرار خواهد داد.

ماده 3

1) طرفهای متعهد موظف هستند نقشه های اصلاحی تالابها را به نحوی تنظیم نموده و به اجرا در آورند که حفظ و حراست تالابهای مندرج در فهرست و حتی المقدور بهره برداری صحیح از آنها را در سرزمین خود تسهیل نماید.

2) هر یک از طرفهای متعهد تدابیر لازم را جهت کسب اطلاع در اسرع وقت از تغییرات شرایط اکولوژی که بر اثر تحولات تکنولوژیک آلودگی یا سایر تصرفات انسانی در تالابهای واقع در سرزمین خود، مندرج در فهرست پدید آمده یا در شرف پدید آمدن می باشد و یا وقوع آن امکان پذیر است اتخاذ خواهند نمود. اطلاعات مربوط به این نوع تعییرات بلافاصله در اختیار سازمان یا ارگانی که مسئول امور دفتر دائمی مذکور در ماده 8 می باشد قرارخواهد گرفت .

ماده 4

1) هریک از طرفهای متعهد تسهیلات لازم جهت حفاظت تالابها و پرندگان آبزی را با ایجاد قرق های طبیعی در منطقه تالابها اعم از اینکه در فهرست درج شده و یا نشده باشند فراهم و به نحو مطلوب از آنها نگهداری خواهد کرد.

2) هرگاه یکی از طرفهای متعهد در مواردیکه منافع ملی او فورا ایجاب میکند تالابی را که در فهرست درج شده است حذف نماید و یا وسعت آنرا کاهش دهد مکلف است تا حد امکان کمبود حاصله در این تالابها را جبران و بالاخص قرق های طبیعی دیگری را به میزانی معادل با محل زیست قبلی برای پرندگان آبزی و حمایت از آنها درهمان منطقه یا درمحل دیگر ایجاد نماید.

3) طرفهای متعهد تحقیق و مبادله اطلاعات و نشریات مربوط به تالابها،  گیاهان و حیوانات بومی آن را تشویق خواهند نمود.

4) طرفهای متعهد با اعمال مدیریت صحیح کوشش خواهند نمود تعداد پرندگان آبزی را درتالابهای مربوطه افزایش دهند.

5) طرفهای متعهد تدابیر لازم جهت تربیت پرسنل ذیصلاحیت به منظور تحقیق در امور تالابها و اداره و حفاظت آنها اتخاذ خواهند نمود.

ماده 5

طرفهای متعهد درباره اجرای وظایف ناشی از کنوانسیون حاضر بالاخص در مورد تالابی که در سرزمینهای بیش از یکطرف متعهد واقع است و یا در موردی که یک حوضچه آب بین چند طرف متعهد تقسیم شده است با یکدیگر همفکری خواهند نمود. درعین حال طرفهای متعهد در زمینه هم آهنگ نمودن و حمایت مجدانه از سیاست ها و مقررات فعلی و آتی خود مربوط به حفظ و حراست تالابها، گیاهان و حیوانات بومی آنها اهتمام خواهند نمود.

ماده 6

1) در موارد ضروری طرفهای متعهد کنفرانس هایی درباره حفظ و حراست تالاب ها و پرندگان آبزی تشکیل خواهند داد.

2)کنفرانس های برگذار شده بایستی جنبه مشورتی داشته و بالاخص در موارد ذیل بحث و بررسی شوند:

الف) بحث در مورد نحوه اجرای کنوانسیون .

ب) بحث در مورد اضافات و تغییراتی که باید در فهرست منظور گردد.

ج) بررسی اطلاعاتی که طبق بند 2 ماده 3 راجب به تغییرات وارده در شرایط اکولوژی تالابهای مندرج در فهرست ارائه شده است.

د) ارائه توصیه های عام یا خاص به طرفهای متعهد در مورد حفاظت، اداره و بهره برداری صحیح از تالابها، گیاهان و حیوانات بومی آنها.

ه) ارائه در خواست به سازمانهای بین المللی ذی صلاح جهت تنظیم گزارش و آمار درباره امور بین المللی تالابها.

3) طرفهای متعهد ترتیبی اتخاذ خواهند نمود که مسئولین اداره تالابها در هر مقام از توصیه های کنفرانس ها درباره حفاظت و بهره برداری صحیح از تالابها، گیاهان وحیوانات بومی آنها اطلاع یافته و توصیه های گفته شده را مورد توجه قرار دهند.

ماده 7

1) طرفهای متعهد در هیئت های نمایندگی خود برای شرکت در این کنفرانس ها اشخاصی را انتخاب خواهند کرد که از نظر معلومات و تجارب کافی ضمن اشتغالات علمی و اداری و یا اشتغالات مربوطه دیگر متخصص امور مربوط به تالاب ها یا پرندگان آبزی باشند.

2) نماینده هر یک از طرفهای متعهد که در کنفرانس ها شرکت میکند حق یک رای خواهد داشت. توصیه ها با اکثریت آرا رای دهندگان تصویب خواهد شد مشروط بر اینکه حداقل نصف نمایندگان طرف های متعهد در رای گیری شرکت نمایند.

ماده 8

1) اتحادیه بین المللی برای حفظ و حراست طبیعت و منابع طبیعی امور دفتر دائمی را بموجب مفاد این کنوانسیون و تا زمانیکه یک سازمان دیگر یا یک دولت با اکثریت دو سوم آرا کلیه طرفهای متعهد برای تصدی آن تعیین نشده است بعهده خواهد گرفت .

2) اهم وظایف دفتر دائمی عبارتست از:

الف) اعطا کمک برای دعوت و تشکیل کنفرانس موضوع ماده 6.

ب) تهیه فهرست تالابهای مهم بین المللی و کسب اطلاعات از طرفهای متعهد طبق بند 5 ماده  2 در مورد افزایش،  توسعه،  حذف و یا محدود کردن تالابهای مندرج در فهرست .

ج) کسب اطلاعات پیش بینی شده طبق بند 2 ماده 3 از طرفهای متعهد در مورد هر نوع تغییرات شرایط اکولوژی تالابهای مندرج در فهرست .

د) ارائه اطلاعات به کلیه طرفهای متعهد درباره هرگونه تغییرات وارد شده در فهرست و یا در خصوص تالابهای مندرج در آن و اخذ تدابیر لازم به منظور طرح این مسائل در کنفرانس آینده .

ه ) ارائه توصیه های کنفرانس های برگذار شده به طرف متعهد ذینفع در مورد تغییرات وارده در فهرست و  همینطور در خصوص تالابهای مندرج در آن .

ماده 9

1) کنوانسیون برای مدت نا محدود جهت امضا باز خواهد بود.

2) هریک از اعضای سازمان ملل متحد و یا هر یک از سازمانهای تخصصی آن یا آژانس بین المللی نیروی اتمی و یا اعضایی که به دیوان بین المللی دادگستری ملحق شده اند میتوانند با احراز هر یک از شرایط ذیل طرف متعهد این کنوانسیون واقع گردند:

الف) امضای کنوانسیون بدون قید تصویب .

ب) امضای کنوانسیون با قید تصویب و انجام این قید.

ج) الحاق به کنوانسیون .

3) تصویب یا الحاق از طریق تودیع اسناد تصویب یا الحاق نزد مدیرکل یونسکو که به اصطلاح “نگهدارنده “خوانده می شود انجام خواهد شد.

ماده 10

1) کنوانسیون چهار ماه پس از اینکه هفت دولت طبق مقررات بند 2 ماده 9 متعهد به آن گردیده اند لازم الاجرا خواهد شد.

2) کنوانسیون نسبت به هر یک از طرفهای متعهد چهار ماه پس از امضای بدون شرط تصویب آن یا تودیع اسناد تصویب یا الحاق، لازم الاجرا خواهد شد.

ماده 11

1) مدت اعتبار کنوانسیون نامحدود است .

2) هریک از طرفهای متعهد میتواند پنج سال پس از تاریخی که کنوانسیون نسبت به آن تعهد لازم الاجرا شده است با تسلیم اطلاعیه ای به سازمان نگهدارنده کنوانسیون را فسخ نماید. این فسخ چهار ماه پس از تاریخ وصول اطلاعیه توسط سازمان نگهدارنده نافذ خواهد بود.

ماده 12

1) سازمان نگهدارنده در اسرع وقت اطلاعات ذیل را به کلیه دولتهایی که کنوانسیون را امضا نموده یا به آن ملحق شده اند اعلام خواهد نمود:

الف) امضای کنوانسیون .

ب) تودیع اسناد تصویب کنوانسیون .

ج) تودیع اسناد الحاق به کنوانسیون .

د) تاریخ لازم الاجرا شدن کنوانسیون .

ه) اطلاعیه های مربوط به فسخ کنوانسیون .

2) پس از لازم الاجرا شدن کنوانسیون، سازمان نگهدارنده آنرا طبق اصل 102منشور سازمان ملل در دبیرخانه سازمان ملل به ثبت خواهد رسانید.