پایگاه خبری محیط بان دماوند (DEWNA): بله سخن از ایلام دیار آلامتو و مهد طلوع آفتاب است، سرزمینی که دست قهار طبیعت به گونه ای در آن نقش آفرینی کرده که هم فرزندانش در سایه سار این زیبایی ها فارغ از مشکلات و کمبودهای بی شمار زندگی دمی می آسایند و هم هر منصف صاحب اندیشه ای را به تعظیم و کرنش در برابر خالقش وا می دارد.

استان ایلام در منتهی علیه غرب کشور در میان رشته کوه های با شکوه زاگرس با پیشینه ای درخشان و کهن از نیاکان این دیار به جای مانده است این استان هر چند از لحاظ صنعت، اقتصاد پویا، المان و مبلمان شهری، اشتغال پایدار دچار ضعف ها و کاستی هایی است اما به لطف خالق توانا دارای گنجینه ای بسیار با ارزش و گرانبها است.

بی شک لقب عروس زاگرس برازنده این چنین طبیعت زیبا و چشم نوازی است که در استان ایلام وجود دارد طبیعتی که این استان را همانند بهشتی بی بدیل و بی همتا ساخته و نیز محلی امن برای وحوشی است که در دامنش ناز می خرامند.

اما در سال های اخیر عروس باشکوه و عزیز زاگرس این میراث گرانبهای به یادگار مانده از آبا و اجدادمان حال و روز چندان خوشی ندارد و تن بیمار و رنجورش خسته از زخم های پر تعداد برخی از فرزندان نا اهل خویش و حتی گاهی مهمانان ناخوانده دیگر بلادی است که به طمع کسب اندک سودی، تیشه خودخواهی و نادانی به ریشه اش می زنند.

این سال ها متاسفانه سرزمین طلوع آفتاب شاهد رویدادهای نه چندان دلچسبی بوده که آثارش همچنان هست و بی شک تا سالیان بعد نیز ادامه خواهد داشت، ریزگردها این مهمان ناخوشایند بستر پیدایش حوادث بسیار ناگواری برای طبیعت استان ایلام شده اند خبر ناگهانی خشکیدگی درختان بلوط که بر سر هرکوی و برزن پیچید پشت مردمان طبیعت دوست زاگرس نشین را لرزاند.

کمی بعد آفت لوارنتوس، بعدتر آفت ذغالی، بعدها کاهش نزولات جوی، قطع غیرمجاز درختان، آتش سوزی،شکار بی رویه وحوش، زنده گیری و قاچاق جانوران، تخریب زیستگاه ها، زمین خواری و تغییرکاربری اراضی طبیعی هرکدام ضربه ای مهلک بر پیکره کم رمق این دیار وارد کرده است.

کاهش آب سفره های زیرزمینی و برداشت بیش از حد مجاز از این منابع و استفاده بی رویه آب در مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی در کشور کم آب و گرم و خشک ایران، ما را با چالش بحران آب مواجه کرده و از هم اکنون زنگ این خطر جدی به صدا در آمده است.

به گفته کارشناسان، بیش از ۹۰ درصد آب قابل استفاده را کشاورزان برای مصارف کشت و زرع مصرف می کنند در حالیکه رییس سازمان کشاورزی استان ایلام با رد این موضوع می گوید: منکر استفاده زیاد آب از سوی کشاورزان نیستیم اما مصرف آب با این حجم گسترده از سوی کشاورزان تاکنون به صورت علمی ثابت نشده و تنها یک نظریه است.

عبدالرضا بازدار افزود: البته وزارت جهاد کشاورزی برای کاهش آب مصرفی کشاورزان طرح های چون آبیاری قطره ای، بارانی، زیرفشار، گلخانه ای مدرن، جایگزینی کشت مکانیزاسیون به جای سنتی را از سال های اخیر شروع کرده و درصدد ارتقای اینگونه طرح ها است.

استان ایلام با گستره ۲۰ هزار و ۱۵۰ کیلومتر مربعی ۱٫۲ درصد مساحت کل کشور را تشکیل داده و از لحاظ توپوگرافی جز مناطق گرمسیری است که البته با توجه به گوناگونی اقلیم جغرافیایی و احاطه آن توسط کوه ها از تنوع آب و هوایی برخوردار است.

از نظر جغرافیایی و توپوگرافی استان ایلام شیب دار است و همین مساله باعث خروج ۷۵ درصد روان آب ها و نزولات جوی از مرز به طرف بین النهرین در کشور عراق می شود و مسیر نهایی هفت رودخانه مهم و پرآب استان شامل گدار خوش، کنگیر، چنگوله، کنجانچم، گاوی، میمه و دویرج به سمت کشور عراق است و تنها رودخانه سیمره به کرخه می ریزد.

در این میان سهم زیادی در استفاده از عرصه های طبیعی متعلق به کشاورزان و دامداران به عنوان بهره برداران اصلی است و افزون بر هشت هزار هکتار اراضی آبی و ۲۵۵ هزار هکتار نیز اراضی دیم دارد که برنامه دولت تبدیل زمین های دیم به آبی است.

دفع غیر اصولی پسماندها بویژه پسماندهای عفونی، وجود زباله و نخاله ها در معابر و گاه اماکن عمومی و محل گذر مردم، ریختن مواد زاید به داخل رودخانه ها و روان آب ها و دامن طبیعت علاوه بر انتشار انواع بیماری ها، موجب رشد و نمو انواع موجودات موذی و ناقل بیماری می شود.

موضوع پسماندها که از جمله مظاهر آلودگی های زیستی است وظیفه دستگاه نظارتی چون محیط زیست و شهرداری در این زمینه را سنگین کرده و براساس دستور العمل سازمان حفاظت محیط زیست کشور، شوراهای اسلامی شهر و روستا و شهرداری ها ملزم به مدیریت پسماندها هستند.

حفظ محیط زیست سالم و طبیعت پایدار و انتقال آن به نسل های آینده وظیفه ای همگانی است که صیانت از آن خارج از توان یک یا دو سازمان و دستگاه است و عزمی همگانی می طلبد و نیازی مبرم به همکاری اقشار مختلف مردم دارد.

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: تقریبا از ۱۵ سال پیش تاکنون میزان بارش ها اندک و فرسایش خاک بیشتر شده و شخم زیراشکوب جنگل ها توسط بهره وران عامل مهمی در فرسایش و کاهش باروری خاک و نیز مانعی برای جلوگیری از تکثیر درختان استان شده است.

محمد پاکدل دخالت افراد در نظام طبیعت را از مهمترین عوامل تخریب و نابودی عرصه های طبیعی دانست و گفت: قطع بی رویه درختان، آتش افروزی، برداشت بیش از حد از سفره های زیرزمینی، کشتار وحوش از سوی مردم باعث ایجاد اختلال در نظم طبیعت این استان شده است.

وی تغییرات آب و هوا در سال های اخیر را به علت تجاوز عامل انسانی به عرصه ها و به ویژه قطع بیشمار درختان برشمرد و گفت: گرم شدن زمین،تبخیر روان آب ها و ذخیره گاه سدها، کاهش نزولات جوی به ویژه برف و… موجب خلل در خواب زمستانی درختان شود و آنها زودتر از موعد شکوفه بدهند.

وی تاکید کرد: مردم نقش موثری در تخریب یا نگهداری عرصه های جنگلی دارند به ویژه در آستانه سال نو که بنا به سنت هر ساله به دامان طبیعت می روند باید برای حفظ این میراث گرانقدر متعلق به همه نسل ها تلاش کنند.

به گفته وی، برنامه اداره کل منابع طبیعی استان ایلام این است که هر فردی پنج اصله نهال را در طول تعطیلات نوروزی در امان طبیعت بکارد و از آن نگهداری کند.

رییس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست استان ایلام نیز می گوید: طبیعت این استان ۳۰۶ گونه انواع وحوش شامل را در خود جای داده است.

محمدزاده یادآور شد: با توجه به شرایط اقلیمی استان که در ادامه سلسله کوهای زاگرس قرار گرفته تنوع جغرافیایی موجب شکل گیری زیستگاه های مختلف و زیست انواع وحوش در این منطقه شده است.

وی مناطق حفاظت شده استان ایلام را شامل دینارکوه، قلارنگ، کبیرکوه، مانشت، کولگ و آثار طبیعی ملی دهلران اعلام کرد و گفت: از نظر زیستی این مناطق اهمیت زیادی برای استان دارند.

محمدزاده تاکید کرد: اداره کل حفاظت محیط زیست ایلام با بهره گیری از توان کارشناسی و نیروی اجرایی مبادرت به پایش، گشت، کنترل و شناسایی گونه های حمایت شده می کند و در صورت نیاز راهکارهای لازم در زمینه حمایت یا احیای گونههای مختلف زیستی را نیز اجرایی می کند.

معاون خدمات شهری ایلام هم می گوید: در طول شبانه روز در سه نوبت میانگین ۲۲۰ تن زباله و پسماند خانگی با سرانه ۸۰۰ گرم از سطح شهر ایلام جمع آوری می شود که از استاندارد جهانی و کشوری بالاتر است.

رمضان کرمی یادآور شد: زباله های جمع آوری شده در تنها سایت زباله شهر ایلام با هماهنگی و نظارت کارشناسان مرکز بهداشت دفن می شود.

وی ادامه داد: این سایت به گستره شش هکتار در ۱۱ کیلومتری و خارج از محدوده شهری با همکاری دستگاه های مرتبطی چون محیط زیست، منابع طبیعی، امور آب، مرکز بهداشت و فرمانداری در اختیار شهرداری قرار داده شده است.

کرمی تاکید کرد: علاوه بر زباله و پسماند خانگی، به طور میانگین ۲٫۵ تن زباله عفونی و بیمارستانی نیز در ۲ شیفت صبح و شب از مراکز درمانی جمع آوری و خارج از محدوده شهر در سایت مختص به زباله های عفونی با رعایت موازین بهداشتی امحای می شود.

وی در خصوص نخاله های ساختمانی نیز از انعقاد قرارداد شهرداری با سه شرکت خدماتی به منظور آوار برداری، گودبرداری و حمل مصالح به جایگاه تخلیه نخاله های ساختمانی خبر داد و مراجعه شهروندان قبل از هرگونه ساخت و ساز به شهرداری برای آگاهی از اصول صحیح گود و آواربرداری و تخلیه نخاله را از انتظارات شهرداری از مردم دانست.

معاون خدمات شهری شهرداری ایلام از پیگیری طرح احداث کارخانه بازیافت زباله ها و پسماند های خانگی و نخاله های ساختمانی در ایلام خبر داد.

دبیر انجمن حمایت از محیط زیست شهرستان دره شهر نیز گفت: هدف انجمن های زیست محیطی تنویر افکار عمومی در جهت افزایش امنیت و سلامت همه عرصه های طبیعی و حیات وحشی است که خداوند به منطقه و ساکنانش عنایت فرموده است.

حمید میر افزود: واقعیت این است که با روند فرسایش خاک، کمبود قابل ملاحظه آب و سفره های زیرزمینی، کشتار وحوش، قطع درختان آینده طبیعت و داشته های آن نگران کننده است و حفظ و بقای این گنج های گرانبها فقط به همکاری، دلسوزی و درایت مردم و مسوولان بستگی دارد.

وی نقش مردم در حفظ یا نابودی این میراث های طبیعی را بسیار مهم و غیر قابل انکار توصیف کرد و افزایش آگاهی های عمومی اقشار مختلف جامعه در زمینه حفظ و نگهداری محیط زیست و طبیعت را حایز اهمیت خواند.

میر ادامه داد: یکی از حیاتی ترین مقوله ها که هم اکنون کشور ایران و به تبع آن استان ایلام با آن مواجه شده، کمبود آب است که در صورت ادامه این روند و بی توجهی عمومی به مصرف بی رویه و نابجای آب زندگی همه جانداران با تهدید و مخاطره بسیارجدی مواجه می شود.

به اعتقاد میر ترویج، آموزش و فرهنگ سازی در صیانت و حفاظت از عرصه های طبیعی، صرفه جویی در کاهش مصرف آب، حفظ و حمایت وحوش را باید از همان ابتدا و از مدارس و آموزش گاه ها توسط مربیان و آموزگاران تعلیم دیده، شروع کرد.

وی وجود اشعه های خطرناک مضر در محیط زندگی و طبیعت را از عوامل مخرب و آسیب زا دانست و تاکید کرد: استفادهاز سیم کارت های برخی خطوط تلفن به علت وجود اشعه زیاد برای شخص و محیط پیرامون او مضر است که این موضوع بصورت رسمی به ریاست سازمان محیط زیست نیز اعلام شده است.

مسوول انجمن زیست محیطی شنه پای زمین ایلام هم گفت: بر اساس واقعیت های غیر قابل انکار حوزه محیط زیست و منابع طبیعی استان ایلام در وضعیت بحران قرار دارد.

صادق صیدی می گوید: علاوه بر وضعیت نه چندان مناسب جوی، حرص و طمع سود جویان و زمین خواران از یک سو و از طرف دیگر بی توجهی مسوولان و نادیده گرفتن قانون تخریب محیط زیست و منابع طبیعی در این روزگار شدت بیشتری پیدا کرده است.

وی اظهار کرد: هر چند دولت در عرصه جنگل کاری و آبخیز داری اقدام های خوبی انجام داده ولی به نسبت نابودی جنگل ها بسیار کم کار شده در واقع برای حفظ محیط زیست و منابع طبیعی کار اساسی و بنیادی صورت نمی گیرد.

به گفته وی، بطور مثال آموزش و فرهنگ سازی در سطح همه مراکز آموزشی دولتی و غیر دولتی، ترویج فرهنگ مشارکت و در گیر کردن مردم در حفظ عرصه ها و وحوش و جلوگیری از تخریب جنگل ها به بهانه کشاورزی بسیار اندک و ناچیز است و نیاز به سرعت بیشتری دارد.

وی با یادآوری این نکته که انجمن های مردم نهاد طی چند سال اخیر عملکرد و کارنامه مقبولی داشته اند، تاکید کرد: با این وجود جولانگاه و اجازه فعالیت وسیعی از نگاه مسولان امر نداشتند حال آنکه دستگاه های اجرای مرتبط باید انجمن ها را به دیده فرصت، سرمایه و همراه خود بنگرند نه رقیب.

صیدی افزود: افکار عمومی همواره منتظر محاکمه عوامل تخریب محیط زیست و منابع طبیعی هستند در حالیکه این محاکمه ها اتفاق نمی افتد و همین کم کاری ها و قصور مجرمان و متخلفان زیست محیطی را روز بروز جسورتر و مدافعان و حافظان محیط زیست و عرصه های طبیعی را بی اعتماد و دلسرد تر می کند.

به گفته وی، براستی آیا مسولان محیط زیست و منابع طبیعی در معرفی و محاکمه این مجرمان کوتاهی می کنند یا نیروی انتظامی یا دادگاه ها و اینکه چرا به مردم و دستداران طبیعت پاسخ روشن و شفافی داده نمی شود؟

صیدی با اشاره به نبود منابع مالی و نبود تخصیص بوجه کافی به انجمن های مردم نهاد گفت: انجمن مردم نهاد شنه پای زمین بدون دریافت هیچ گونه وجه و مساعدت مالی از طرف دولت و با هزینه خود اعضای تاکنون بیش از ۳۰۰ هکتار از جنگل های بلوط آلوده به بیماری لورانتوس را آفت زدایی کرده است.

وی افزود: غرس بالغ بر سه هزار اصله نهال در مهران و ایلام در سه سال گذشته، مشارکت در مهار آتش سوزی ها، ارایه آموزش های زیست محیطی در سطح مدارس و دانشگاه ها و استفاده از ظرفیت اطلاع رسانی در مطبوعات و سایت های خبری از جمله فعالیت های این انجمن در سال های اخیر بوده است.

دبیر انجمن مردم نهاد دوستداران محیط زیست نیز گفت: مشارکت مردمی در ایجاد فرهنگ حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی موثر است و نمود عینی این حضور در اجرای طرح جنگلانه است که پنج دی امسال در ۱۰ استان کشور اجرا شد.

احسان معتمدنیا افزود: با توجه به اینکه سمن ها و از جمله انجمن های زیست محیطی هیچگاه مخالف توسعه آن هم از نوع پایدار نبوده و نیستند و از آنجا که امروزه نمی توان بدون توجه به توسعه پایدار رفاه و بهبود را برای جامعه به ارمغان آورد، لذا دولت نباید سازمان ها و انجمن های مردم نهاد را در مقابل خود ببیند.

وی با بیان اینکه توسعه با کمترین خسارات و تلفات به محیط زیست و منابع طبیعی از آمال و آرزوهای این انجمن هاست، ادامه داد: در سال های اخیر فعالیت کارخانجات صنعتی و نیمه صنعتی آسیب ها و لطمات جبران ناپذیری به محیط زیست کشور وارد آورده است.

معتمدنیا یادآور شد: از این رو با انجام فعالیت ها و اقدامات موثر و مفید سازمان های مردم نهاد می توان در راستای فرهنگ سازی، حفظ و احیای این نعمت های الهی تلاش کرد.

وی خاطر نشان کرد: یکی از نمودهای بارز این قبیل اقدامات اجرای برنامه های آموزشی در مدارس به منظور گسترش فرهنگ حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی کشور است.

* اقدام های انجام گرفته برای احیای جنگل های زاگرس

بازدید رییس جمهور دولت تدبیر و امید از جنگل های بلوط استان ایلام، حضور کارشناسان سازمان جهانی خوار وبار (فائو) و برگزاری همایش دو روزه استانداران ۱۱ استان زاگرس نشین و رییس سازمان جنگل های کشور، اختصاص ۸۰ میلیارد ریال اعتبار به استان ایلام برای احیا و مبارزه با آفت های مختلف درختان بلوط نشان از اهمیت حفظ و نگهداری این منابع عظیم و پوشش گیاهی در سرزمین هفت اقلیم ایلام دارد.

ناحیه رویشی زاگرس با حدود ۳۰ میلیون هکتار وسعت و ۴۰ درصد تولید آب کشور نقش مهمی در پایداری محیط زیست کشور ایفا می کند و براساس آخرین آمار و بررسی های انجام شده در استان های زاگرس نشین کشور، بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از سطح جنگل های زاگرس تاکنون بر اثر بیماری زوال بلوط خشکیده یا در معرض خشکیدگی است.

اکنون عملیات بهسازی و هرس سرشاخه های درختان بلوط خشکیده برای ایجاد تعریق بیشتر در درختان در سطح ۱۱ هزار هکتار از جنگل های این استان از سوی اداره کل منابع طبیعی با هم افزایی مردم و سازمان های مردم نهاد در دست اقدام است.

۱۱ درصد از مجموع جنگل های رویشگاه زاگرس در ایلام قرار دارد که به علت این گستردگی به عروس زاگرس شهرت یافته و نزدیک به ۸۷ درصد از گستره طبیعی استان ایلام را عرصه های جنگلی و ملی تشکیل می دهد.

حدود ۱۱۰ هزار هکتار از مجموع ۶۷۰ هزار هکتار جنگل های بلوط استان ایلام به سبب وقوع پدیده گرد و غبار، کاهش بارندگی، آفت ها و بیماری های انگلی در سال های گذشته دچار خشکیدگی شده و بر اساس برآورد کارشناسان بروز خشکیدگی، آفت و بیماری ها تاکنون بیش از ۴۶۰ میلیارد ریال به جنگل های بلوط استان زیان وارد کرده است.

کل گستره جنگل ها، مراتع و بیایان های استان ایلام بیش از یک میلیون و ۷۵۳ هزار و ۲۹۶ هکتار است که در چند سال اخیر خشکیدگی درختان جنگلی در استان ایلام بیشتر از نقاط دیگر بوده به گونه ای که در ۱۰ درصد کل جنگل های استان ۱۰۰ درصد و میزان آلودگی ها در ۲۵ درصد مناطق جنگلی نیز بین ۵۰ تا ۷۰ درصد است.

بعد از وقوع خشکسال های اخیر در مناطق وسیعی از درختان بلوط کارشناسان منابع طبیعی و آبخیزداری استان اقدام های پیشگیرانه ای را انجام داده اند که طرح توالی جنگل، طرح مشارکتی جام، نهال کاری، ایجاد نهالستان های گرمسیری و سردسیری، قطع درختان یا شاخه های آفت زده و خشک از جمله اقدام های صیانت از جنگل های استان است.

نصب دوربین های تله ای، گشت های مداوم در مناطق زیر مدیریت اداره حفاظت محیط زیست، برخورد با متخلفان وشکارچیان، برگزاری کلاس های آموزشی و ترویجی در سطح مدارس و مناطق روستایی، تکثیر و نگهداری از گونه های در حال انقراض همچون گوزن زرد ایرانی نیز از جمله اقدام های سازمان حفاظت محیط زیست برای پاسداشت این گنجینه های زنده استان است.

هرچند با وجود گستره طبیعی استان، اداره کل حفاظت محیط زیست استان در اقدامی عجیب و با حربه کمبود بودجه جمعی از محیط بانان را از کار برکنار کرد و این چرایی بزرگ را در ذهن افراد دوستدار طبیعت باقی گذاشت و فضا را برای شکارچیان متخلف آزاد.

در استان ایلام چهار منطقه حفاظت شده با وسعت ۱۴۲ هزار هکتار، دو منطقه اثر طبیعی و ملی با یک هزار و ۴۷۵ هکتار مساحت، دو منطقه شکار و تیراندازی ممنوع با ۳۶۸ هزار و۲۰۰ هکتارزیر نظارت حفاظت محیط زیست استان قرار دارد.